مقامات حضرت ابراهیم در متون عرفانی منثور فارسی (تا قرن ششم) با تکیه بر کشف الاسرار

حضرت ابراهیم در قرآن مجید به عنوان مسلمانی موحد و یکتاپرست معرفی شده است. او پیامبری است که چندین بار مورد ابتلاء قرار گرفت و هربار سربلند از آزمایش الهی به خداوند تقرب جست تا جایی که به مقام خلیل اللهی نائل آمد. داستان زندگی او در چندین سوره قرآن، به طور پراکنده اما مفصل ذکر شده است. داستان پیامبران در قرآن، این امکان را برای عرفا فراهم می­کند تا به شرح احوال و مقامات طریق عرفان بپردازند. از این منظر، عرفا در تفاسیر و کتب عرفانی خود، حضرت ابراهیم را نه در مقام یک پیامبر بلکه به منزله ی الگویی کلی از سالکی روحانی مورد توجه قرار می­دهند و با تامل در حوادث زندگانی وی از قبیل «مناظره ابراهیم با بت پرستان و هذا ربی گفتن، درخواست دیدن زنده شدن مردگان، رد کردن مدد جبرئیل و سرد شدن آتش بر وی» مقاماتی چون طلب، جمع و تفرقه، انس، تفرید و تجرید، یقین، توکل، تسلیم و خلت را برای او در نظر می­گیرند. از آن جا که میبدی در تفسیر کشف­الاسرار بیشترین توجه را به مقامات انبیا داشته است در این مقاله با تکیه بر این تفسیر با بررسی جایگاه حضرت ابراهیم(ع) در متون عرفانی منثور فارسی تا قرن ششم، به جمع بندی نظر عرفا درباره­ پنج مقام طلب، جمع و تفرقه، توکل، تسلیم و خلت می پردازیم.

کلیدواژه ها:

حضرت ابراهیم(ع) ، مقام ، تسلیم ، ابتلاء ، خلت