بررسی منابع آلاینده رودخانه هراز و ارایه راهکارهای مدیریتی جهت کنترل آن

رودخانه هراز با طول ۱۸۱ کیلومتر از جنوب غربی و جنوب قله دماوند در محله نهام لار سرچشمه گرفته و با طی مسیر طولانی به سوی شهر آمل و پس از عبور از شهر آمل به دریا در منطقه ای بنام سرخرود متصل می گردد. حوزه آبریز این رودخانه معادل ۸۵۱۳.۶ کیلومتر مربع است که در شهرستان های آمل، بابل، محمودآباد، فریدون کنار و نور واقع گردیده و بخشی از اراضی کشاورزی استان مازندران شمرده می شود.جهت بررسی منابع آلاینده رودخانه هراز سه ایستگاه هیدرومتری به نام های ایستگاه پنجاب، کره سنگ و سرخرود در بالا دست و پایین دست شهر آمل در نظر گرفته شد. پس از شناسایی محدوده مورد مطالعه، تعدادی نمونه در فصول مختلف سال ۱۳۸۲ تهیه و نمودار نتایج با استفاده از نرم افزار Excel رسم و با استاندارد آب آشامیدنی مقایسه گردید.با بررسی پارامترهای کیفی آب رودخانه طی سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ و ۱۳۵۹ تا ۱۳۵۷ و مقایسه آن با مقادیر حداکثر مجاز و مطلوب قابل قبول برای آب آشامیدنی، مشخص گردید که مقادیر پارامترهای NO-۳، NO۲-۲، NH۳، COD، BOD، DO، هدایت الکتریکی کدورت، رنگ، باریم و تعداد کلیفرم از حدا استاندارد بیشتر بوده است که تغییرات محیطی و ورود فاضلاب های شهری و کشاورزی به رودخانه می تواند در این امر موثر باشد، به طوری که با افزایش میزان بارندگی در فصل پاییز مقدار پارامترهای TSS، TDS، EC، BOD، NO-۳، PO۴-۳، افزایش یافته است. البته لازم به ذکر است که نوع پوشش گیاهی نیز می تواند در این امر موثر باشد به طوری که در بالا دست رودخانه با درختان سوزنی برگ و خزان کننده فقیر تا متوسط، با افزایش بارندگی میزان TDS در دشت پایین دست افزایش می یابد. با مقایسه شاخص های آلودگی طی سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ و ۱۳۵۹-۱۳۷۵ مشخص شد که مقدار DO طی سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۵ در حد مطلوبی قرار داشته است ولی در طی سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ به دلیل ورود فاضلاب های شهری و کشاورزی مقدار DO حدود ۰.۶ برابر کاهش یافته است. همچنین طی سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۵ مقدار پارامترهای COD و BOD از حداکثر مجاز بیشتر بوده و مقدار COD طی سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ حدود ۰.۸ برابر کمتر از سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۵ بوده است و میزان BOD طی سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ در  حدود ۱.۰۶ برابر بیشتر از سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۵ بوده است. مقدار آمونیاک نیز در طی سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۵ از حداکثر مقادیر مجاز بیشتر بوده است که نشان دهنده آلودگی آب به فاضلاب های خانگی می باشد.همچنین مقدار پارامتر هدایت الکتریکی طی سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۵ حدود ۱.۳ برابر کمتر از سال های ۱۳۸۲-۱۳۸۰ بوده که می تواند بیانگر ورود هرز آب های اطراف و یا فاضلاب های شهری و کشاورزی به رودخانه در سال های اخیر باشد. میزان کدورت، باریم و رنگ طی سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۰ از حد مجاز و قابل قبول برای آشامیدن بسیار بالاتر بوده و میزان TDS با وجود افزایش حدود ۱.۰۵ برابر نسبت به سال های ۱۳۵۹ تا ۱۳۷۵ کمتر از حد مطلوب تعیین شده می باشد. با بررسی تعداد کلیفرم طی سال های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲ نیز مشخص شد که آب رودخانه در طبقه آب های با آلودگی میکروبی قرار گرفته است. در نهایت باید متذکر شد که مدیریت بهینه و کنترل آلودگی رودخانه هراز نیازمند جلوگیری از ورود فاضلاب های شهری و روستایی و کشاورزی به رودخانه می باشد که در این مورد راهکارهایی ارایه گردیده است.

کلیدواژه ها:

میزان کدورت ، آلودگی رودخانه ، استاندارد آب آشامیدنی