محمدمهدی پرهیزگار - دانشجویان دکترای مدیریت و حسابداری،اعضای هیات علمی واحد ایلام
محمد ایدی
رحمت اله محمدی پور
بهنام سام دلیری - عضو هیات علمی واحد نوشهر

با توجه به مشکلات نظام بودجه ریزی فعلی در ایران از جمله عدم شفافیت بودجه سازمانها و پراکندگی اعتبارات آنها وبه عبارتی دیگر عدم رعایت اصل جامعیت بودجه، تخصیصاعتبارات بر اساس قدرت چانه زنی مدیران و عدم توجه به حجم کار و عملکرد سازمانها در تخصیصاعتبار از یک سو و به منظور استفاده مطلوب از منابع و صرفه جویی در هزینه ها، افزایش سرمایه گذاریها، اخذ اطلاعات جامع حسابرسی و افزایش اثربخشی و کارایی بودجه از سوی دیگر، بهره گیری از روشهای نوین بودجه ریزی از قبیل بودجه ریزی بر مبنای عملکرد جهت رفع این مشکلات امری ضروری به نظر می رسد. بودجه ریزی بر مبنای عملکرد ( بودجه عملیاتی) به نحو دقیق تر و روشن تری اجرای برنامه ها را از دیدگاه فایده و هزینه تجزیه و تحلیل می نماید و با روش اندازه گیری حجم کار، قیمت تمام شده تولید یا خدمت را بدست می آورد و با نورمها و استانداردها مقایسه تطبیقی و تحلیلی می نماید و به علل افزایش قیمت تمام شده واقف می گردد. در این نظام، بایستی هزینه تمام شده هر یک از فعالیتها برای دستیابی به اهداف تعیین شده محاسبه گردد. از اینرو می توان گفت مهمترین هدف بودجه ریزی بر مبنای عملکرد افزایش اثربخشی هزینه ها می باشد. دستیابی به این امر مهم ( اثربخشی هزینه ها ) از طریق بکارگیری روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت میسر می شود. هزینه یابی بر مبنای فعالیت یکی از سیستم های نوین هزینه یابی محصولات و خدمات است که نیازهایی از قبیل محاسبه صحیح قیمت تمام شده محصول، بهبود فرایند تولید، حذف فعالیت های زائد، شناخت محرکهای هزینه، برنامه ریزی عملیات و تعیین راهبردهای تجاری را برای سازمانها برآورده می سازد. این سیستم علت ایجاد هزینه را کالبدشکافی می کند و اگر فعالیتی دارای فلسفه توجیهی، متقاضی و حتی ارزش افزوده نباشد حذف، تعدیل یا بهبود آنرا فراهم می کند. روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت، روش فعلی تهیه بودجه سازمانها که بودجه ریزی افزایشی می باشد را تغییر داده و آنرا بر پایه حجم کار و عملکرد (بودجه عملیاتی ) قرار می دهد. با کمک این روش ابزار مدیریتی قدرتمندی در اختیار مدیران قرار می گیرد که دستیابی به اهدافی از قبیل ضابطه مندکردن تدوین بودجه در سازمانها، کمک به مدیران در تعیین قیمت کالاها و خدمات و تشخیصناکارایی های موجود در تولید کالاها و خدمات را ممکن می سازد. در این مقاله کاربرد روش هزینه یابی بر مبنای فعالیت در بودجه ریزی بر مبنای عملکرد جهت تخصیصاعتبارات به سازمانها بر مبنای توجه به فعالیت ها و عملکرد آنها و در نتیجه لحاظ نمودن عوامل صرفه جویی و اثربخشی در بودجه ریزی در راستای نیل به استفاده مطلوب از منابع مالی مورد بحث قرار می گیرد.

هزینه یابی بر مبنای فعالیت، بودجه ریزی بر مبنای عملکرد، سازمانهای دولتی