عطامحمد رادمنش - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسالمی، نجف آباد، ایران
فرزاد رستمی - دکترای گروه زبان و ادبیات فارسی )گرایش ادبیات غنایی(، دانشگاه فرهنگیان، مازندران.
مهدی خلیفه - دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی)گرایش ادبیات غنایی(، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسالمی ، نجف آباد، ایران

حماسه در لغت به معنای دلاوری و شجاعت و در اصطلاح ادبی به آثار منظوم و منثوری که رخدادهای پهلوانی و اعمال دلاوری و مردانگی قهرمانان و پهلوانان یک ملت و یک آیین و کیش را که در راه استقلال کشور و حفظ آیین خویش کوشیده اند توصیف و منعکس کرده؛ قلمداد می شود. در هر حماسه همواره در مقابل قهرمان داستان نیرو یا نیروهایی متضاد قرار می گیرند تا وی را از رسیدن به هدف خویش باز دارند. آثاری چون سام نامه، تجلی گاه جدال مداوم دو نیروی قهرمان و ضدقهرمان است. این جستار به منظور شناخت شخصیت و ویژگی های قهرمان و ضد قهرمان در اثر حماسی سام نامه، تنظیم گردیده است. همچنین یاریگران قهرمان و ضدقهرمان با کنش های متفاوت شناسایی و تفسیر شده اند. در این مقاله از روش توصیفی-تحلیلی با ابزار گردآوری کتابخانه ای و با مطالعه منابع و مآخذ استفاده شده و به استخراج ویژگی ها و صفات قهرمان و ضدقهرمان پرداخته است. نتایج نشان می دهد که طبقه بندی عناصر اهریمنی و ضدقهرمان بر اساس دو عنصر نوع و کنش صورت پذیرفته است. در سام نامه قهرمان سام است و ضدقهرمانان به چهاردسته کلی انسانی، حیوانی، طبیعی و ماوراءالطبیعی تقسیم می شوند. بر اساس کنش نیز در اثر مذبور کنش جدال بالاترین بسامد را در میان دیگر انواع کنش به خود اختصاص داده است.

کلیدواژه: حماسه, سام نامه, قهرمان, ضد قهرمان