مسعود نیکبخت - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری،شهرداری بجنورد

مشارکت در معنای عام خود درگیری آحاد مردم و دست اندرکاران بازسازی و نوسازی بافتهای فرسوده در فرایند و روند تهیه و اجراء طرحهای نوسازی و بازسازی است. در حالیکه این مفهوم در تئوری توسط دست اندرکاران و مسئولان و برنامه ریزان پذیرفته شده، اما در عمل فرایند تهیه طرحها از شناخت مساله و تدوین چشم انداز و راهبردها گرفته تا ارائه راه حلهای پیشنهادی و تا اجراء (اگر به این مرحله برسد!) به گونه ای است که کمتر جائی برای مشارکت مردم و سایر بازیگران عرصه نوسازی و بازسازی فراهم آورده است. مسیر گردش کار و روند تهیه، بررسی و تصویب طرحها نیز آسیب هایی را موجب میشود که عملا بدون حضور مردم و نهادهای ذیربط زمینه و عرصه مشارکت را به حداقل تقلیل میدهد. نتیجه آن ناکارآمد شدن طرحها و فقدان مکانیسم های مشارکتی است که عملا تحقق پذیری طرحهای نوسازی بافتهای فرسوده را با مشکلات جدی مواجه کرده است. در این مقاله تجربه دو طرح تهیه شده با دو فرایند و نگاه متفاوت از نگاه فرایندشناسی طرح و جایگاه و امکان پذیری مشارکت مردمی مقایسه شده است: اسکان غیررسمی کرج با شرح خدمات ۵ مرحله ای با عنوان توانمندسازی و خاک سفید با شرح خدمات ۳ مرحله ای با عنوان طرح منظر شهر. این مقاله پس از طرح زمینه نظری در رابطه با مفهوم و مبانی مشارکت در بازسازی و نوسازی بافتهای فرسوده و آسیب های طرحهای تهیه شده (با استناد به تجربه های محقق و تیم پژوهشی) از منظر تحقق مشارکت پیشنهاداتی در رابطه با فرایند و روند تهیه تا اجراء این طرحها از منظر مشارکت ارائه خواهد داد.

مشارکت مردمی، فرایند برنامه ریزی و طراحی، بافتهای فرسوده شهری اسکان غیررسمی، نوسازی و بازسازی