حجت رسولی - دانشیار دانشگاه شهید بهشتی
ندا السادات میرکاظمی - کارشناس ارشد زبان و ادبیات عربی

مساله فکاهه در ادبیات عربی از دوران جاهلی به صورت های مختلف مطرح بوده و پیشرفت آن ارتباط تنگاتنگی با تحولات سیاسی و اجتماعی ایجاد شده در جامعه داشته است. در ادبیات عرب از زمان های بسیار دور تحت عنوان فکاهه کتاب های مختلفی نگاشته شده است که حکایت از وجود این نوع ادبی در زبان عربی دارد. اما اینکه این فن ادبی چه جایگاهی در ادبیات عربی دارد و تحولات آن چگونه و تحت تاثیر چه عواملی است نیاز به بررسی دارد . سیر تاریخی فکاهه ، ویژگی ها و فرود و فراز آن در دوره‎های گوناگون تا پایان عصر عباسی موضوعی است که این مقاله بدان پرداخته است .بعلاوه در این نوشتار موضوعات و سوژه های فکاهی و تغییرات آن در دوره های مختلف بررسی شده است . برای بررسی این موضوع نگارندگان به منابع ادبی و تاریخی قدیم و برخی از آثار نویسندگان معاصر در این زمینه مراجعه نموده اند. بررسی‎ها نشان داد که، فکاهه همواره در ادبیات عرب وجود داشته و عصر عباسی عصر شکوفایی این فن ادبی است و در دوره های مختلف بسته به شرایط اجتماعی هر دوره مضامین فکاهی تغییر کرده است.

فکاهه, تهکم, مزاح, عصر جاهلی, عصر عباسی, زبان و ادبیات عربی