سید محسن حبیبی - استاد دانشکده شهرسازی پردیس هن رهای زیبای دانشگاه تهران
نوید پورمحمدرضا - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، پردیس هنر های زیبا، دانشگاه تهران
جواد عرفانی - کارشناس ارشد طراحی شهری، پردیس هنر های زیبا، دانشگاه تهران
سارا حمیده - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری، پردیس هنر های زیبا، دانشگاه تهران

شناخت شیوه های زندگی انسان شهری یا انسان در شهر، موضوعی است که در دهه های اخیر بدان توجه شده و پژوهش های انجام گرفته فارغ از خاستگاه فکری و ایدئولوژیکی خود، به واکاوی و جستجو در این مفهوم و بازتولید مفاهیم و انگاره های مرتبط با آن پرداخته اند. در این میان آن چه بیش وکم بر آن توافق شده، تبلور جلوه های مدنی حیات انسان در فضای عمومی است. و بدین سبب حیات شهری در گروی وجود و رونق فضاهای عمومی معنا می یابد و کیفیت این فضاها به عنوان معیار کیفیت زندگی شهری به طور به عنوان معیار تکوین مفهوم « خودانگیخته » عام و در شهرهای شهر به طور خاص، مد نظر قرار گرفته است. این نوشتار سعی بر آن دارد تا با شناسایی و مقایسه تطبیقی فضاهای عمومی در سه شهر ورامین، قرچک، و اسلامشهر، در گام نخست مفاهیم عام فضا یا « فلسفه سیاسی اجتماعی » عرصه عمومی را بر مبنای دو رویکرد به گونه ای موجز واکاوی کند و « برنامه ریزی و طراحی شهری » و در گام بعدی با عطف به ویژگی های عیان و مستتر در نمونه های پژوهش شده، انگاره فضای عمومی را در چهارچوب سه گونه اصلی و یک گونه فرعی بررسی و تحلیل کند. تحلیل کلی یافته های پژوهش بر مبنای شباهت ها و تفاوت های فضای عمومی در این سه شهر در قالب سه معیار کالبدی، عملکردی، و اجتماعی نشان از آن دارند که در هر سه شهر گونه های بسیار شاخص و متفاوتی از فضاهای شهری و عرصه های عمومی تکوین یافته که ویژگی های آنان در ارتباط با علل و نحوه شکل گیری سه شهر بسیار معنادار است؛ ورامین شکل دهنده مراجع ذهنی پرقدرت و فضاهای عمومی باهویت و معنادار، قرچک در آغاز پویشی برای به دست آوردن هویت شهری و فضاهای مرتبط با آن، و اسلام شهر به سرعت در حال تولید فضاهای شهری و مراجع نمود جلوه های حیات مدنی است.

فضای عمومی, فضای شهری, فضای مذهبی, فضای سبز, حیات مدنی