علیرضا فلاحی - استاد دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی
عبدالمجید خورشیدیان - دانشجوی دکتری معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی

منطقه سه شهری در بخش جنوبی ساری، در معرض خطرپذیری لرزه­ای بالایی قرار دارد. با توجه به اهمیت شناخت آسیب پذیری­های موجود در برنامه کاهش خطرپذیری لرزه­ای، در مقاله حاضر به بررسی و شناسایی عوامل کلیدی آسیب پذیری مسکن در برابر زلزله احتمالی پرداخته می شود. نتایج حاصل از این تحقیق را می توان در تدوین راهبردهای کاهش خطرپذیری پیش از وقوع زلزله و نیز در بازسازی مسکن پس از زلزله به منظور جلوگیری از تکرار شرایط پیشین استفاده کرد.در مقاله حاضر پس از بررسی نظریه های موجود و شناسایی مهم ترین ابعاد آسیب پذیری مسکن (کالبدی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، و قانونی)، عوامل ایجاد آن در هر یک از ابعاد مذکور، ضمن سنجش نظریات متخصصان و مسئولین، استخراج می شود. در ادامه عوامل شناسایی شده از طریق مصاحبه با مردم محلی و مشاهدات دقیق میدانی اولویت بندی و از میان آن­ها عوامل کلیدی آسیب پذیری مسکن در منطقه سه ساری استخراج می گردد. این تحقیق با روش نمونه موردی و با استفاده از ابزار مشاهده و مصاحبه نیمه ساخت یافته انجام و انتخاب نمونه­ها بر اساس نمونه گیری نظری و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل مضمون صورت می­گیرد.از مجموع بررسی­ها ده عامل با عنوان عوامل کلیدی آسیب­پذیری مسکن در منطقه سه شهر ساری شناخته شده است. این عوامل شامل بی تفاوتی مردم نسبت به زلزله، باورهای غلط اهالی، ناآگاهی مردم و استادکاران محلی نسبت به مسائل فنی ساخت، ضعف در اجرای مقررات ساخت وساز، سودجویی، محدودیت­های مالی، نیاز به ارزش افزوده، بی­اعتمادی مردم به متخصصین، و نیز بی­اعتمادی آن­ها نسبت به مسئولین است که در قالب چهار مضمون ۱) ضعف آگاهی، ۲) ضعف اقتصادی، ۳) حکمروایی ضعیف، و ۴) بی­اعتمادی دسته بندی می شوند. عوامل مذکور بیانگر ضرورت تمرکز به ابعاد اجتماعی و سازمانی مسکن اقشار کم­درآمد شهری، به منظور کاهش خطر­پذیری زلزله در منطقه مورد مطالعه، است.

زلزله, آسیب پذیری, مسکن, منطقه سه شهر ساری