ابراهیم منعم زاده - دانش آموخته حوزه و داشجوی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی

ازدواج اجباری به معنای مجبور کردن فردی برای ازدواج است که بدون رضایت واقعی یک یا دو طرف واقع شدهباشد. ازدواج اجباری مصداق تضییع حقوق انسانهاست و نمونهای از خشونت خانگی و جنسیتی محسوب می شود. بررسیمتون حقوقی کشورهای مختلف نشان میدهد که تدابیر گوناگونی برای مقابله با آن اتخاذ شده است. این سیر ازممنوعیت انگاری صرف عبور کرده و به سمت جرمانگاری و اتخاذ تدابیر بازدارنده کیفری پیش رفته است. هرچند مطالعهسیاست کشورهای اسلامی نشان میدهد، غالب برنامه های مقابله با ازدواج اجباری، بر ممنوعیت انگاری و استفاده از تدابیرحقوقی متمرکز بوده است. امروزه که ازدواج اجباری از سطح آسیب اجتماعی فراتر رفته و به مسئله اجتماعی تبدیل شدهاست، این سوال مطرح است که با توجه به ناکارآمدی تدابیر حقوقی صرف، مجالی برای جرمانگاری ازدواج اجباری در فقهاسلامی و نظام های حقوقی کشورهای مسلمان وجود دارد؟به نظر می رسد، فقدان مقررات جامع و مناسب و عدم گذارشده ی خانواده ها، مقابله با ازدواج اجباری را مشکل ساختهاست و گذار از ضمانت اجراهای حقوقی به مداخله کیفری نیاز به سازوکارهای دقیقی دارد. یافته ها حاکی از آن است کهجرم انگاری ازدواج اجباری در فقه اسلامی به عنوان رفتاری زیان آور که ضررهای شدید و آسیب های مستقیم به منافعاشخاص وارد می کند تحت عنوان تعزیر امکان پذیر است از این جهت بسیاری از کشورهای اسلامی، ازدواج اجباری راجرم انگاری کرده اند. از این رو مقاله حاضر با رویکردی تحلیلی -توصیفی تلاش دارد، مهمترین تدابیر اتخاذ شده به منظورمقابله با ازدواج اجباری و ظرفیت جرمانگاری آن در فقه اسلامی و به تبع آن در نظام های حقوقی کشورهای اسلامی رابیان کند.

ازدواج اجباری، جرم انگاری، فقه اسلامی