محسن کاظمی - گروه علوم دامی، مجتمع آموزش عالی تربت جام، تربت جام، ایران
حسن صالح - گروه علوم دامی، مجتمع آموزش عالی سراوان، سراوان، ایران

گیاهان دارویی فراوانی در ایران هستند که می توانند مورد چرای دام قرار گیرند. با توجه به اطلاعات محدود در زمینه ارزش تغذیه ای برخی از این گیاهان، این مطالعه با هدف بررسی ترکیبات شیمیایی-معدنی، ظرفیت بافری و برخی فراسنجه های هضمی-تخمیری گونه های دارویی شامل درمنه کوهی (Artemisia aucheri Boiss)، مریم گلی (Salvia leriifolia Benth)، بومادران (Achilea santolina) و پونه سای انبوه (Nepeta glomerulosa Boiss) در شرایط برون تنی انجام شد. بیش ترین مقدار الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (۳۰/۰۳ درصد)، الیاف نامحلول در شوینده خنثی (۴۶/۴۶ درصد)، لیگنین نامحلول در شوینده اسیدی (۱۶/۷۹ درصد) و فیبر خام (۳۲/۸۷ درصد) مربوط به پونه سای بود (۰/۰۵>p ). بیش ترین مقدار پروتئین خام (۲۲/۱۹ درصد) و کربوهیدرات های غیر الیافی (۳۶/۹۶ درصد) در بومادران مشاهده شد (۰/۰۵>p ). دامنه کلسیم از بیش ترین مقدار (۴۴/۰۶ گرم در هر کیلوگرم ماده خشک) برای مریم گلی تا کم ترین مقدار برای بومادران (۴/۳۹ گرم در هرکیلوگرم ماده خشک) متغیر بود. بومادران (۴۸/۰۴ میلی لیتر) و مریم گلی (۳۹/۷۲ میلی لیتر) به ترتیب بیش ترین مقدار پتانسیل تولید گاز را داشتند. بالاترین میزان قابلیت هضم ماده خشک (۶۰ درصد) در بومادران مشاهده شد (۰/۰۵>p ). دامنه انرژی قابل متابولیسم از ۴/۶۵ مگاژول در هر کیلوگرم ماده خشک برای درمنه کوهی تا ۷/۲۹ مگاژول در هر کیلوگرم ماده خشک برای بومادران متغیر بود. غلظت نیتروژن آمونیاکی محیط کشت (۲۹/۶۲-۲۸/۰۶ میلی گرم در هر دسی لیتر) تحت تاثیر تیمارهای آزمایشی قرار نگرفت. بالاترین pH گیاه (۵/۹۸) و ظرفیت بافری اسیدی (۲۱۲/۱۲ میلی اکی والان گرم×۳-۱۰) به ترتیب در گونه های درمنه کوهی و مریم گلی مشاهده شد (۰/۰۵>p ). با توجه به نتایج موجود، بومادران از ارزش تغذیه ای بالاتری برخوردار بود.

ارزش تغذیه ای, دام, گیاه دارویی, منبع علوفه ای