سعید عظیمی فرد - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
حمید محمدی - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
محمود صبوحی صابونی - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران
سامان ضیایی - گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران

سابقه و هدف: عدم استفاده کارآمد از آب به عنوان یک نهاده تولید باعث شده  است که مقدار قابل توجهی از این نهاده که با هزینه های زیاد تامین و استحصال شده، هدر رود. اغلب استان های کشور چندین دهه است که با بحران آب روبه رو هستند. علائم بحران آب از اوایل دهه ۱۳۵۰ در بعضی از دشت های استان خراسان نیز مشاهده شد و در دهه اخیر به دلیل عدم مدیریت صحیح منابع آب، این بحران تشدید شده است. ازاین رو، پژوهش حاضر با رویکردی پویا، به بررسی مدیریت منابع آب در سد تبارک آباد شهرستان قوچان می پردازد. مواد و روش ها: در این پژوهش از یک روش آسان کاربرد برای حل مسائل برنامه ریزی پویای تصادفی در نرم افزار Gams استفاده شده است. این روش با استفاده از چندجمله ای های متعامد، که برای حل مسائل تقریب مفید هستند، و با استفاده از تکرار محاسبات در افق بی نهایت، به ویژگی های یک چندجمله ای استاندارد همگرا خواهد شد. این روش با استفاده از نمونه موردی سد تبارک آباد قوچان شرح داده شده است.  برای این منظور، داده های مربوط به سد تبارک آباد، برای سال های ۱۳۹۵-۱۳۸۶ از طریق سامانه ملی اطلاعاتی سدهای کشور جمع آوری شد. همچنین، داده های مربوط به تخمین تابع تقاضای آب کشاورزی در شهرستان قوچان، از طریق پرسش نامه هزینه تولید سازمان جهاد کشاورزی به دست آمد. نتایج و بحث: بر اساس نتایج به دست آمده و با مقایسه مقادیر واقعی و شبیه سازی شده برای مخزن سد (متغیر حالت) و رهاسازی آب (متغیر کنترل)، مشخص می شود که شبیه سازی های انجام شده با روش چندجمله ای متعامد چی­بی­شف، با تقریب مناسبی انجام شده است. درنهایت بر اساس نتایج، ارزش حال خالص آب تخصیصی به کشاورزی در سد تبارک آباد در دوره موردبررسی برابر با ۱۴۷۱۲۰۵ ریال بوده و آب تخصیصی نیز معادل ۷۴۵/۲۴ میلیون مترمکعب در سال اندازه گیری شده است. نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده و تقریب مناسب مقادیر شبیه سازی شده، می توان از روش پیشنهادی این پژوهش برای حل مسائل برنامه ریزی تصادفی پویا، به ویژه درزمینه مدیریت منابع آب، بهره برد. همچنین، با استفاده از مقدار آب تخصیصی سالانه، و با توجه به سایر محدودیت های زراعی منطقه، می توان الگوی کشت مناسبی جهت استفاده پایدار از آب کشاورزی برای سال های آتی در زمین های تحت پوشش سد تبارک آباد ارائه داد.

برنامه ریزی تصادفی پویا, صرفه جویی محاسباتی, تئوری تقریب, مدیریت منابع آب