خلیل قربانی - دانشیار، گروه علوم و مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
صابر جمالی - دانشجوی دکتری، گروه علوم و مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

سابقه و هدف: گیاه کینوا (Chenopodium quinoa Willd.) گیاهی از خانواده Amaranthaceae است که حداقل ۵۰۰۰ سال قبل در ارتفاعات بولیوی و پرو کشت شده و اهلی شده است. کینوا گیاهی با ارزش غذایی مطلوب و پتانسیل رشد و تولید در شرایط نامساعد محیطی است که در برابر شوری بالایی دارد. استفاده از آب دریا در کشاورزی موجب افزایش درامد کشاورزان، تولید پایدار و امنیت غذایی می شود؛ بنابراین این تحقیق با هدف بررسی اثر مدیریت های اختلاطی آب دریا با آب شهری بر خواص رشدی گیاه کینوا رقم Sajama انجام شد.مواد و روش ها: به منظور بررسی تقلیل شوری آب دریا بر رشد وعملکرد گیاه کینوا رقم Sajama، تحقیق حاضر در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و بر پایه کشت گلدانی در شرایط گلخانه ای در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال ۱۳۹۵ انجام شد. تیمارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل ۵ سطح شوری (آب چاه (۵/۰ دسی زیمنس بر متر S۱)، ۱۵ (۳/۴ دسی زیمنس بر متر S۲)، ۳۰ (۰/۸ دسی زیمنس بر متر S۳)، ۴۵ (۸/۱۱ دسی زیمنس بر متر S۴) و ۶۰ درصد اختلاط آب دریا و آب چاه (۵/۱۵ دسی زیمنس بر متر S۵)) بود. پس از رسیدن گیاهان به مرحله شش برگی، ۵ تیمار آب شور بر روی گیاهان اعمال شد (S۱، S۲، S۳، S۴ و S۵) و گیاهان با آن آبیاری شدند. تنش شوری در ابتدا با آبیاری با آب شور حاصل از اختلاط ۱۵ درصدی آب دریا و چاه در گلدان ها اعمال شده و به صورت تدریجی شوری آب آبیاری تا رسیدن به تیمارهای مورد بررسی افزایش یافت. پس از ۸۵ روز از جوانه زنی گیاهان برداشت شده و ارتفاع بوته؛ وزن تر ساقه، برگ و سنبله؛ عملکرد دانه و سنبله؛ وزن هزاردانه، تعداد شاخه فرعی و سنبله اندازه گیری شد. اندام های هوایی به مدت ۴۸ ساعت و در دمای ۷۰ درجه سانتی گراد در آون خشک شده و پس از آن بیومس اندام هوایی اندازه گیری شد. برای وزن هزار دانه و عملکرد دانه، دانه ها از سنبله جدا شده و توزین شدند.یافته ها: نتایج نشان داد که مدیریت های آبیاری بر وزن تر ساقه، سنبله و برگ، عملکرد دانه و سنبله، وزن هزار دانه و ارتفاع در سطح یک درصد معنی دار شده، ولی بر تعداد سنبله و شاخه فرعی در سطح احتمال ۵ درصد معنی دار شد. بیشترین میزان وزن هزار دانه، عملکرد دانه و سنبله به ترتیب در تیمار شاهد با ۸/۴، ۹۳/۱۵ و ۵۲/۱۸ گرم در بوته بود. نتایج نشان داد که افزایش شوری آب آبیاری منجر به کاهش برخی صفات رشد و عملکرد گیاه کینوا نظیر وزن تر ساقه ، برگ و سنبله؛ عملکرد دانه و سنبله؛ وزن هزاردانه، تعداد شاخه فرعی و سنبله شده است. با توجه به اینکه در اکثر صفات آبیاری با اختلاط ۱۵ و ۳۰ درصد آب دریا و آب شهری نسبت به تیمارهای دیگر منجر به افت کمتر شده، لذا این تیمار جهت آبیاری گیاه کینوا در شرایط آبیاری با آب شور دریای خزر توصیه می شود. تیمار ۱۵ و ۳۰ درصدی اختلاط آب دریا و آب شهری به ترتیب منجر به کاهش ۹/۲۲ و ۱/۲۷ درصدی وزن هزار دانه شد.نتیجه گیری: آبیاری با آب شور منجر به کاهش در رشد و عملکرد گیاه کینوا در مقایسه با آبیاری با آب چاه گردید، به عبارت دیگر تنش شوری منجر به کاهش خصوصیات مورفولوژیکی و عملکردی گیاه شد. بیشترین مقدار در اکثر صفات مورد بررسی در شرایط استفاده از آب شور در اعمال آبیاری با آب شور ۳/۴ دسی زیمنس بر متر مشاهده شده است و نتایج نشان از مقاومت بالای کینوا در برابر تنش شوری دارد.

آب دریا, رژیم اختلاطی, شرایط گلخانه ای, کینوا, وزن هزار دانه