وظایف پلیس شهروند مدار در رعایت حقوق شهروندی متهمان در مرحله تحقیقات مقدماتی

پلیس در جایگاه ضابط دادگستری به سبب تعامل مستمر و مستقیم با شهروندان، نقشی اساسی در چرخه عدالت کیفری دارد . حفظ امنیت و رعایت حقوق شهروندان پس از رفع مایحتاج اولیه انسانی در درجه نخست اهمیت قرار دارد. حقوق شهروندی متهم از جمله اموری است که کوچکترین مسامحه نسبت به آن در مرحله کشف جرم و تحقیقات مقدماتی موجبات تضییع آزادی های اساسی و در مواردی زمینه نقض حقوق او را فراهم می سازد. شهروندان از پلیس انتظار دارند در مرحله کشف جرم و تحقیقات مقدماتی، تلاش خود را تنها منحصر به جمع آوری دلایل علیه او نکند و بکوشد در کمال بی طرفی در جهت اثبات حقیقت دلایل له و علیه متهم را جمع آوری نماید. این موضوع برای اثبات حقیقت جز در پرتو حفظ و رعایت حقوق شهروندی متهم توسط پلیس شهروند مدار میسر نخواهد شد. هدف از این پژوهش تبیین نقش و جایگاه پلیس شهروندمدار در مرحله کشف جرم و تحقیقات مقدماتی بر حفظ و رعایت حقوق شهروندی متهم است. این پژوهش به روش اسنادی و کتابخانه ای از منابع موجود جمع آوری شده تا ضمن بررسی برخی از قوانین شکلی و ماهوی حوزه حقوق شهروندی متهمان در ارتباط با وظایف پلیس، لایحه جدید آیین دادرسی کیفری را بررسی کند. اگرچه این لایحه هنوز در کمیسیون تخصصی مجلس در حال بررسی است و جایگاه استنادی ندارد اما ضرورت حفظ و رعایت حقوق شهروندی متهمان در وظایف پلیس اقتضاء می نماید که علاوه بر قانون لوایح و طرح های مرتبط با ماموریت او در این حوزه با هدف رفع ابهامات و تبیین زوایای آن مورد بررسی قرار گیرد و علم شهروندان به حقوق خود در مرحله کشف جرم و تحقیقات مقدماتی و ضمانت اجرای آن در این مرحله می تواند به نوعی متضمن حقوق شهروندی آنها باشد. نتایج حاکی از آن است که حقوق شهروندی متهم در قوانین اساسی و عادی مورد توجه قانونگذار قرار گرفته است، لیکن در برخی از موارد وظایف پلیس در مرحله تحقیقات مقدماتی تبیین نشده است که البته در لایحه جدید با ذکر مواردی از قبیل اعلام حقوق شهروندی متهم توسط پلیس و مراجع ذیربط، وظایف آنان به طور شفاف تری مشخص شده است. در این راستا پیشنهادهایی از قبیل ایجاد فرهنگ ترویج حقوق شهروندی، تعامل هر چه بیشتر پلیس و دستگاه قضایی، توسعه نظارت های منظم بر عملکرد پلیس در رعایت حقوق شهروندی متهم و ارتقای دانش پلیسی در این زمینه ارائه شده است.