شهرام جلیلیان - دانشگاه شهید چمران

جنگ «هرمزدگان» در روز سی ام مهر/ بیست و هشتم آوریل ۲۲۴ م. یکی از بزرگ ترین جنگ ها در تاریخ ایران و حتا تاریخ شرق باستان است. با مرگ اردوان چهارم/ ۲۱۳-۲۲۴ م، آخرین پادشاه پارتیان در این جنگ بود که هماورد جنگجوی او، اردشیر بابکان/ ۲۲۴-۲۴۰ م، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانیان، خود را «شاهنشاه» خواند و سپس با گشودن تختگاه پارتیان و جنگ هایی دیگر با خاندان های نژاده پارتی و بسیاری پادشاهان محلی که در ایران پراکنده بودند، «شاهنشاه ایران» نامیده شد. جنگ هرمزدگان، آغاز نزدیک به پنج سده فرمانروایی ساسانیان در ایران، و هم نشانه آغاز دوره تازه ای از جنگ های ایرانیان و رومی ها بود. با وجود این، هنوز موقعیت جغرافیایی دشت هرمزدگان/ هرمزجان/ هرمزدجان/ مزدجان که طبری و دیگران آن را آوردگاه جنگ اردوان چهارم و اردشیر بابکان خوانده اند، شناخته شده نیست و یا دست کم، دیدگاه های گوناگونی درباره آن وجود دارد. در این جستار، براساس روش تاریخی، به مطالعه و نقد همه این انگاره ها درباره موقعیت جغرافیایی دشت هرمزدگان خواهیم پرداخته شد و یک نقطه جغرافیایی تازه به عنوان آوردگاه نبرد هرمزدگان پیشنهاد داده شد.

ساسانیان, اردشیر بابکان, اردوان چهارم, جنگ هرمزدگان, خوزستان, رامهرمزد, ری, مزدقان