جایگاه «حسن و زیبایی» در منطق پرواز سهروردی

دانش زیبایی شناسی و هم چنین فلسفه هنر، هرچند مولود عصر جدید و برآمده از رویکرد جدید به علم و حقیقت اند، اما پرسش از «امر زیبا» و «هنر»، پرسش هایی هستند که از دیرباز اندیشه آدمی را به خود مشغول داشته اند. شیخ شهاب الدین سهروردی ملقب به «شیخ اشراق» از حکمای بزرگ ایرانی - اسلامی در قرن ۶ هجری قمری، مباحث مربوط به هنر و زیبایی را، ذیل مباحث جهان شناسی و علم الانوار و مفاهیم حسن و جمال در حکمت اشراق مورد بررسی قرار داده است. در آراء اشراقی سهروردی، «حسن» حقیقتی نورانی و مینوی است که با حفظ هویت ملکوتی خویش، قدم در قوس نزول نهاده و در عالم ملک نیز متجلی گشته است و زیبایی های محسوس و این جهانی، نشانه و آیتی است از زیبایی های معقول و آن جهانی. از منظر اشراقی علمی که بنیان هنر اشراقی را تشکیل می دهد، جز از طریق شهود به دست نمی آید و تحقق این شهود، آن گاه میسر است که سالک یا هنرمند اشراقی با فهم «منطق پرواز» به بازآفرینی معراج در نفس خویش نائل آید. حکمت و هنر اشراقی هر دو به زبان «رمز» بیان می گردند، بر همین مبنا علم «تاویل» نیز در فهم و تبیین زبان رمزی حکمت و هنر اشراقی از جایگاه حائز اهمیتی برخوردار است. از این رو می توان گفت که «منطق پرواز»، «رمز» و «تاویل» سه ضلع مثلثی را تشکیل می دهند که هم در حکمت اشراقی و هم در هنر اشراقی، جزو اصول و مبانی بنیادین به شمار می روند و هنر یا حکمت اشراق آن گاه ظهور می یابد و بنیان نهاده می شود که هر سه ضلع این مجموعه را با هم در نظر آوریم.

کلیدواژه ها:

حکمت اشراق ، هنر اشراقی ، منطق پرواز ، رمز ، تاویل ، حسن