قاسم عزیزی - دانشیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران
تیمور علیزاده - دانشجوی دوره دکتری اقلیم‎شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، ایران

در این مقاله ارتباط بین الگوهای جوی تراز دریا با بارش های فراگیر در ایران شناسایی شده است. برای این هدف از رویکرد همدید محیطی به گردشی استفاده شد؛ به‎طوری که ابتدا داده‎های بارش روزانه ۲۱۰ ایستگاه همدید از سازمان هواشناسی ایران در دوره ۱۹۸۰ تا ۲۰۰۹ گرداوری شد. سپس با روش زمین‎مرجع کریجینگ، داده‎ها با ابعاد ۹/۵×۹/۵ کیلومتر میان‎یابی شد و با اعمال شرایطی، ۱۵۴۸ روز بارش فراگیر در ایران به‎دست آمد. در مرحله دوم داده های روزانه میانگین فشار تراز دریا از سری داده های بازکاوی‎شده NCEP/NCAR در ۱۵۴۸ روز مورد نظر برداشت شد. سپس با روش تحلیل مولفه مبنا (PCA) و تحلیل خوشه‎ای، الگوهای گردشی تراز دریا طبقه‎بندی شدند. درنتیجه پنج تیپ عمده برای بارش‎های فراگیر به‎دست آمد. نتایج نشان داد که بارش‎های فراگیر و سنگین ایران را می‎توان در اثر تقویت سه سامانه عمده در تراز دریا شناسایی کرد. این سامانه‎ها پرفشار تبت، پرفشار اقیانوس اطلس شمالی و کم‎فشار ایسلند قطبی هستند. چنانچه این سه سامانه با هم تقویت شوند، گرادیان فشار روی ایران افزایش می‎یابد و با تشکیل یک جو باروکلینیک، بارش‎های فراگیر و سنگینی در ایران رخ می دهد که بیشینه میانگین آنها روی نواحی مرتفع کوه‎های زاگرس است.

پرفشار تبت, پرفشار سیبری, تحلیل مولفه مبنا, طبقه‎بندی الگوهای جوی, کم‎فشار دینامیکی