شیرکو ابراهیمی محمدی - دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری؛ دانشگاه تربیت مدرس؛ مازندران؛ ایران
سید حمیدرضا صادقی - استاد دانشکده منابع طبیعی؛ دانشگاه تربیت مدرس ؛ مازندران؛ ایران
کامران چپی - استادیار دانشکده منابع طبیعی؛ دانشگاه تربیت مدرس؛ مازندران؛ ایران

هر چند بررسی تغییرات زمانی و مکانی مولفه های هیدرولوژی اساس مدیریت صحیح و کارآی منابع آب و خاک در مقیاس حوزه آبخیز محسوب می شود، لیکن این مهم کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بر همین اساس، در این تحقیق میزان آورد رواناب، رسوبات معلق و مواد مغذی محلول (نیترات و فسفات) از طریق ورودی های فعال دریاچه زریوار محاسبه و تغییرات زمانی و مکانی آن ها بررسی گردیده است. برای این منظور، ۸ نقطه نمونه برداری روی ۷ ورودی دریاچه از فروردین ۱۳۹۰ تا اردیبهشت ۱۳۹۱ مورد پایش روزانه در شرایط جریان پایه و هم چنین نمونه برداری با فواصل زمانی یک ساعت در طول رگبارها قرار گرفت. طی سال ۱۳۹۰، میزان آورد رواناب، رسوب معلق، نیترات و فسفات ورودی به دریاچه به ترتیب برابر با ۷/۹ میلیون مترمکعب و ۸/۶۸۵، ۴/۲۵ و ۱۵/۱ تن بود. با وقوع ۷ رگبار در دو دوره در این مدت به ترتیب ۶/۱ میلیون متر مکعب رواناب، ۸/۶۸۵ تن رسوب معلق، ۴ تن نیترات و ۲۱۱ کیلوگرم فسفات به دریاچه حمل گردید. در حالت آب پایه ۱/۸ میلیون مترمکعب رواناب، ۶۵/۷۱۸ کیلوگرم رسوب معلق، ۴/۲۱ تن نیترات و ۳۵/۹۴۴ کیلوگرم فسفات وارد دریاچه شد. نتایج تحقیق حاکی از مشارکت مکانی بسیار بیش تر بخش های شمالی حوزه آبخیز دریاچه زریوار در آورد رواناب و نیترات بود. همچنین بیش ترین آورد رسوبات معلق از بخش های شمالی و غربی دریاچه بود. در حالی که بخش غربی دریاچه بیش ترین آورد فسفات را داشت. از نظر زمانی نیز بیش ترین آورد رواناب، رسوب -معلق، نیترات و فسفات به ترتیب در فصول بهار و زمستان اتفاق افتاد. همچنین، حدود ۸۲ درصد رسوب معلق در دوره مطالعاتی طی یک بارش بهاره ۵۰ ساعته وارد دریاچه زریوار شده که نشان گر تغییر پذیری بسیار زیاد رسوب معلق در شرایط رگبار و ضرورت لحاظ آن در مدیریت منابع آب و خاک در حوزه آبخیز بسته این دریاچه است.

مواد مغذی, رواناب, رسوب معلق, مقیاس زمانی, دریاچه زریوار