علی راد - دانشیار پردیس فارابی دانشگاه تهران

در روزگار کلینی کاربست حیل در فقه اسلامی نظریهای شایع و فراگیر است و تقریبا در غالب ابواب فقهی حضور جدی دارد و اعتبار آن نزد جمهور فقیهان مسلم و قطعی است. از جمله ادله طرفداران نظریه جواز حیل در مساله زنای مریض، تبدیل مجازات حد زنا از شلاق به ترکه صدتایی از شاخه خرما با استناد به آیه (و خذ بیدک ضغثا فاضرب به و لا تحنث) است. کلینی مضمون این دلیل را با اسانید خود از امام صادق۷ گزارش کرده است. اعتبارسنجی گزارشهای کلینی، تفاوتها و تمایزهای آن با دیگر گزارشهای موجود در جوامع حدیثی امامیه و اهل سنت، مساله اصلی این نگاشته است. برآیند پژوهش، مناقشه در یک گزارش کلینی است که تمایزها و تفاوتهای آن با سایر گزارشهای شیعی و اهل سنت را ضمن چند فرضیه، تبیین نمودیم و در نهایت در طبقهبندی کلینی در زمره طرفداران پارادایم جواز حیل در استدلال به آیه فوق، در مساله حد زنا مریض، تردید شده است.

الکافی کلینی, پارادایم حیل, آیه (و خذ بیدک ضغثا فاضرب به و لا تحنث), حد زنای مریض, نقد حدیث