یونس رامشک نیا - دانشجوی دوره دکتری، دانشگاه دولتی باکو
بهنام طهماسب پور - کارشناس ارشد اصلاح نباتات دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز
الناز صباغ تازه - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و دانشجوی دوره دکتری

با توجه به نیاز فزاینده کشور به روغ نهای خوراکی، توسعه کشت دان ههای روغنی از اهمیت زیادی برخوردار است. از بین دانه های روغنی سازگار با شرایط کشور، گلرنگ به عنوان یک گیاه بومی ایران و مقاوم به تنش های خشکی و شوری از آینده نویدبخشی برخوردار است، از آنجا که شناخت ارقام مقاوم به تنش و گروه بندی آنها جهت برنامه ریزی صحیح در برنام ههای به نژادی گیاهان حائز اهمیت م یباشد، این مطالعه به منظور گروهبندی ارقام گلرنگ بهاره در سه رژیم رطوبتی، دارای تنش خشکی (به ترتیب شش و پنج بار آبیاری) و بدون تنش (هفت بار آبیاری) انجام شد. در این مطالعه 26 رقم گلرنگ در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت اسپیلت پلات با دو تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند.در تجزیه به عامل ها، 3 عا مل با مقادیر ویژه بالاتراز یک انتخاب شدند که 98 / 64 درصد از واریانس اولیه داده ها را دربرمی گرفتند تجزیه کلاستر به روش Ward ، ارقام گلرنگ را براساس صفات مورد ارزیابی در 7 کلاستر جداگانه قرار داد. کلاستر ششم را رقم N51016 که پاکوتاهترین رقم مورد مطالعه بوده و طول مدت رویشی و زایشی کوتاهتری داشت ، تشکیل داد. در این رقم تعداد دانه در قوزه ، وزن هزاردانه، درصد روغن و عملکرد تک بوته بیشتر از متوسط ارقام ارزیابی گردید.با توجه به نتایج بدست آمده، رقم N51016 از نظر ویژگیهای مهم مورد نظر بهترین رقم شناخته شد.از نظر شاخص تحمل به تنش ( STI ) حساسترین ارقام در هر دو سطح تنش آبی واریته های محلی زرقان IV و محلی میانه I، و مقاومترین ارقام نسبت به این شرایط واریته N51016 تعیین گردید. در نهایت رقم N51016 در بین 26 رقم گلرنگ بهاره بعنوان مقاوم ترین واریته در برابر تنش آبی شناخته شد. همچنین واریته N51016 در بین ارقام مطالعه شده بیشترین عملکرد تک بوته را نشان داد. نتایج تجزیه کلاستر نشان داد که تنوع ژنتیکی کافی برای صفات مورد بررسی وجود دارد و می توان از تنوع موجوددر جهت بهبود و اصلاح ژنوتیپهای گلرنگ بهاره استفاده نمود

گلرنگ، تنش خشکی، تجزیه به عامل ها، تجزیه کلاستر