فرزین سعیدزاده - مربی، گروه کشاورزی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران
رضا تقی زاده - استادیار، گروه کشاورزی، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران
الشاد قربان اف - استاد، دانشگاه دولتی باکو، باکو، جمهوری آذربایجان

به منظور بررسی و مقایسه میزان تحمل به شوری ده رقم برنج، دو آزمایش جداگانه در دو مزرعه با خاک شور و غیرشور در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط اقلیمی غرب گیلان- آستارا طی دو سال زراعی  و ۱۳۸۹۱۳۸۸ اجرا شد. نتایج تجزیه واریانس داده­ها نشان داد که بین شرایط تنش، بین ارقام و نیز اثر متقابل رقم × تنش اختلاف معنی داری از نظر عملکرد دانه در سطح احتمال یک درصد وجود داشت. مقایسه میانگین عملکرد ارقام در دو شرایط نشان داد که ارقام غریب سیاه­ریحانی و هاشمی بدون اختلاف معنی دار با هم بیشترین و رقم IR۲۹ کمترین میزان عملکرد دانه را داشتند. مقایسه میانگین اثر متقابل رقم × تنش نشان داد که ارقام غریب سیاه­ریحانی و حسن­سرایی آتشگاه تحت شرایط بدون تنش و رقم هاشمی تحت شرایط تنش شوری بالاترین عملکرد دانه را تولید کردند و کم­ترین عملکرد دانه نیز متعلق به رقم IR۲۹ تحت هر دو شرایط تنش و بدون تنش بود. شاخص تحمل به تنش در رقم هاشمی نسبت به سایر ارقام بیشتر بود. تجزیه به مولفه های اصلی بر اساس عملکرد دانه و شاخص­های تحمل و حساسیت به تنش، دو مولفه اصلی با مقادیر ویژه بزرگ تر از یک شناسایی کرد که ۹/۹۹ درصد از تغییرات کل جمعیت مورد مطالعه را توجیه کردند. پراکنش ارقام مطالعه شده بر اساس بای پلات حاصل از عملکرد دانه و شاخص های حساسیت و تحمل به تنش، ارقام هاشمی، طارم امیری، طارم پاکوتاه و غریب سیاه­ریحانی را متحمل و IR۲۹ را رقم حساس به شوری معرفی کرد. ارقام متحمل جهت اصلاح تحمل به شوری در برنامه­های به­نژادی پیشنهاد می­شوند.

شاخص های تحمل به تنش, شرایط اقلیمی, عملکرد دانه