سعید نواب پور - دانشیار، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده تولیدات گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
ابوالفضل مازندرانی - دانشجوی دکتری، گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده تولیدات گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

تنش ناشی از عناصر فلزی یکی از مشکلات جدی بازدارنده تولید محصول در سراسر جهان است. تنش فلزی باعث تغییرات فنوتیپی، آنزیمی و بیان ژن در گیاهان می شود. اساسا، اثرات مضر تنش فلزی با تولید مقدار زیادی گونه های فعال اکسیژن (ROS) ایجاد می شود. اگرچه مقادیر بالای گونه های فعال اکسیژن (ROS)مضر است، اما در غلظت های پایین و متعادل به­عنوان یک عامل سیگنالی و انتقال عمل می کنند. در این بررسی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل نیترات نقره (AgNO۳)به عنوان عامل تنش اکسیداتیو در سه سطح (۰، ۱ و ۲ میلی مولار) و دبکو (DABCO) به عنوان آنتی اکسیدانت در سه سطح (۰، ۱۰ و ۲۰ میلی مولار) بودند که روی دو رقم گندم (فلات و تجن)اعمال شدند. صفات مورد ارزیابی شامل کلرفیل a، کلرفیل b، شاخص سطح اکسیداسیونی سلول (TBARM) و بیان ژن های متالوتیونین و گلوکناز بود.نتایج نشان داد که تیمار نیترات نقره در سطوح بالا و بدون دبکو کلروفیل a و b را کاهش داد و از طرفی موجب افزایشTBARM  شد. بر اساس نتایج این آزمایش، تحت شرایط تنش ابتدا بیان ژن های متالوتیونین و گلوکناز افزایش یافت و سپس با افزایش سطح نیترات نقره بیان آن ها کاهش یافت. بالاترین و پایین ترین سطح بیان ژن های متالوتیونین و گلوکناز در هر دو رقم تجن و فلات به ترتیب در تیمارهای۱­میلی مولار و ۲ میلی مولار نیترات نقره رخ داد. شناسایی نقش ژن­های مزبور در واکنش به تنش اکسیداتیو، علاوه بر تحلیل سازوکار تاثیر سمیت فلزات سنگین، امکان استفاده از این ژن­ها را در برنامه­های اصلاحی اعم از کلاسیک و مولکولی فراهم می­آورد.

تنش فلزی, کلروفیل, گلوکناز, متالوتیونین