مختار ذاکری - استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران
مرتضی چمل نژاد - مدرس دانشگاه فرهگنیان، بندرعباس، ایران
اصغر نجفی نسب - مربی گروه علوم پایه، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

هدف این مطالعه، تحلیل محتوای کتاب تعلیمات اجتماعی پایه سوم ابتدایی بر اساس مولفه های تفکر انتقادی ادوارد گلاسر بود که با روش ویلیام رومی و تحلیل قیاسی مایرینگ انجام شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات نشان داد، از آنجا که ضریب به دست آمده ۰.۹۸ است، متن کتاب مطالعات اجتماعی سوم ابتدایی فراگیران از نظر تفکر انتقادی فعال بود. این مطلب به معنای ظرفیت مناسب کتاب برای رشد تفکر انتقادی کودکان است. در دروس با شماره زوج مثلا دروس شماره ۲، ۴، ۶، ۸، ... به میزان بیشتری به مولفه های تفکر انتقادی پرداخته شده است. در سایر دروس نیز کم و بیش به این مقوله توجه شده است. در درس دوم و شانزدهم بیشترین بسامد و در درس سوم و یازدهم کمترین میزان پردازش را شاهد بودیم. از بین نه مولفه تفکر انتقادی گلاسر، مولفه بازشناسی مسائل و پیدا کردن وسیله ها و راه های کاربردی مواجه با آن مسائل دارای بیشترین بسامد بوده و مولفه های جمع آوری و دسته بندی اطلاعات مرتبط، بازشناسی فرضیه ها و ارزش های بیان نشده،تفسیر داده ها و استخراج نتایج تضمینی و تعمیم آنها تا حدودی مورد پردازش قرار گرفته اند. مولفه سنجش شواهد و ارزشیابی گزاره ها به میزان کم موردتوجه قرار گرفته و به مولفه های بازشناسی روابط منطقی بین گزاره ها، آزمون تعمیمها و نتایجی که فرد به آن دست یافته است و ارائه قضاوت های دقیق رباره ی پدیده ها هیچ توجهی نشده است.

مولفه های تفکر انتقادی گلاسر، روش ویلیام رومی، کتاب مطالعات اجتماعی سوم ابتدایی، تحلیل محتوا