حمیدرضا شعیری
مجید رحیمی جعفری

در نمایشنامه سیاها، ژان ژنه سعی دارد نشان دهد چگونه سوژه‎ها در چالش گفتمانی با هم‎ردیفان خود امکان عبور از وضعیت سوژه بودن به ناسوژه شدن را می‎یابند. سوژه در دنیای معاصر دستخوش انواع آسیب‎ها است. او سوژه را با تمام هیجان‎ها، نفرت‎ها، حسادت‎ها و لغزش‎هایش در وضعیتی متزلزل نشان می‎دهد که هویت سوژه بودنش را دچار خطر می‎کند. به همین منظور ژنه با ارائه‎ی وجوه چندگانه‎ی سوژه‎ها (سیاه‎پوستان با واکس، شخصیت‎های تصمیم گیرنده پشت پرده، سیاه‎پوستانی که با ماسک به هیئت سفیدها درآمده‎اند و سیاه‎پوستانی که به آن‎ها بی‎رنگی تجویز شده است) ما را با وجوه متناوب گفتمانی هزارتو روبرو می‎سازد که تضاد سیاه و سفید، دستگاه قدرت و سیاست زمانه را به ریشخند می‎گیرد. هدف از ارائه‎ی این مقاله بررسی نمایشنامه سیاها اثر ژان ژنه از طریق رویکردی گفتمانی و نشانه-معناشناختی جهت تبیین شرایط عبور سوژه به ابرسوژه یا به ناسوژه می‎باشد. بر این اساس مشخص می‎گردد که روابط قدرت در نمایشنامه سیاها تابع عوامل گوناگونی مانند ساختارهای اجتماعی، نمادهای سیاسی، کارکردهای ایدئولوژیک و حضور پدیدارشناختی می‎باشد.

ژان ژنه, سوژه, سیاها, قدرت, گفتمان, نشانه-معناشناسی