مجید عباس زاده مرزبالی - دانشجوی دکتری علوم سیاسی پژوهشگاه

چکیده هدف این مقاله، بررسی تاثیر رشدنیافتگی و ناکارامدی احزاب سیاسی در کمک به شکل گیری توسعه نیافتگی سیاسی در عصر پهلوی دوم است. در این جا توسعه سیاسی، به معنای مشارکت مردم در عرصه سیاست و توسعه نیافتگی سیاسی، نبود چنین وضعیتی در نظر گرفته می شود. به باور این مقاله، این مشارکت از طریق احزاب سیاسی مستقل و مردمی صورت می گیرد، که فعالیت احزاب نیز خود با نوع نظام سیاسی حاکم بر جامعه ارتباط مستقیمی دارد. به این صورت که در نظام های دموکراتیک، زمینه برای فعالیت احزاب و از این رو مشارکت افراد جامعه در عرصه سیاست فراهم آمده است و در مقابل، در نظام های اقتدارگرا، حکومت با سرکوب احزاب مستقل و ایجاد احزاب فرمایشی، از مشارکت فعال افراد جلوگیری می کند. بر این اساس، دولت محمدرضا شاه پهلوی را می توان در دسته دوم از نظام های سیاسی قرار داد. این نظام سیاسی مانع اصلی شکل گیری توسعه سیاسی به معنای پیش گفته بوده است. به این صورت که شاه از فردای کوتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ توانست با جلوگیری از فعالیت و رشد احزاب مستقل و سرکوب آن ها و با ایجاد احزاب فرمایشی و دست نشانده از مشارکت فعال مردم در فرایندهای سیاسی ممانعت کند و در نتیجه صحنه سیاست در کشور را دست خوش نقش آفرینی روابط و گروه های غیر رسمی کند. این وضعیت، درنهایت، به وقوع بحران مشروعیت و سقوط رژیم در سال ۱۳۵۷ کمک کرد.

کلیدواژه ها: محمدرضا شاه, دولت نئوپاتریمونیال, توسعه سیاسی, توسعه نیافتگی سیاسی, احزاب مستقل, احزاب فرمایشی, مشارکت سیاسی, روابط غیر رسمی