ارزیابی سازگاری لاین های امیدبخش کنجد در منطقه سیستان با استفاده از روش های تجزیه چندمتغیره

گیاه کنجد از گیاهان دانه روغنی با مقاومت بالا به کم ­آبی است. این گیاه با حداقل نیاز رطوبتی عملکرد مناسبی را نسبت به سایر محصولات زراعی در فصل تابستان دارد. شناخت ژنوتیپ­های پرمحصول در این شرایط از اولویت­های برنامه­های به­نژادی گیاه کنجد است. در این تحقیق تعداد ۱۰ لاین امید­بخش کنجد به ­دست آمده از نسل­ های در حال تفکیک که در ارزیابی های مقدماتی به عنوان ژنوتیپ­های برتر شناخته شده بودند، به همراه شش ژنوتیپ محلی جهت بررسی و مقایسه عملکرد در در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در منطقه سیستان در طی دو سال زراعی مورد بررسی قرار گرفتند. در طی دوره رشد صفات کمی و فنولوژیکی مختلف ارزیابی شدند. بررسی تجزیه واریانس نشان داد که ژنوتیپ­های مورد بررسی تفاوت معنی­داری از نظر عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، ارتفاع بوته و وزن هزاردانه دارند. با استفاده از روش مقایسه میانگین دانکن، به ترتیب ژنوتیپ­های ۳، ۱۳، ۵ و ۷ به عنوان ژنوتیپ­های برتر از نظر عملکرد دانه شناخته شدند. بررسی همبستگی صفات، رابطه مثبت و معنی­دار عملکرد دانه با وزن هزار دانه را نشان داد. همچنین نمودار بای­پلات پراکنش ژنوتیپ­ها بر روی دو عامل اول نشان داد ژنوتیپ­های ۳، ۵ و ۱۳ از سایر ژنوتیپ­ها متمایز و به عنوان ژنوتیپ­های برتر از نظر صفات کمی می­ باشند. تجزیه خوشه ­ای برای تمامی صفات با استفاده از روش Ward نیز ژنوتیپ­های ۳ و ۱۳را از سایر ژنوتیپ­ها تفکیک نمود. علاوه براین، رتبه ­بندی ژنوتیپ­ها بر اساس شاخص انتخاب ژنوتیپ ایده­آل (SSIG) نیز ژنوتیپ­های ۳ و ۱۳ را به عنوان ژنوتیپ­های با رتبه بالا نشان داد.  بنابراین با استفاده از روش­های مختلف تجزیه چندمتغیره آماری، ژنوتیپ­های ۳، ۱۳ و ۵ به عنوان ژنوتیپ­های با عملکرد مطلوب و با سازگاری بالا در منطقه سیستان معرفی می­ شوند.

کلیدواژه ها:

Promising lines ، Sesame ، Sistan region ، Yield ، عملکرد ، کنجد ، لاین های امید بخش ، منطقه سیستان