ایدئولوژیزه کردن مذهب: اندیشه و عمل خشونت در سلفیسم جهادی

  • سال انتشار: 1400
  • محل انتشار: فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، دوره: 10، شماره: 2
  • کد COI اختصاصی: JR_PSIW-10-2_005
  • زبان مقاله: فارسی
  • تعداد مشاهده: 360
دانلود فایل این مقاله

نویسندگان

محسن عباس زاده مرزبالی

استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه مازندران

چکیده

هدف: مقاله حاضر درصدد ارائه تحلیلی کاربردی در خصوص نقش نظام معنایی در تکوین، توجیه و پیشبرد کنش خشونت­آمیز گروه­های سلفی رادیکال است. در این راستا، پرسش اصلی این است که چگونه می­توان تبیینی از «نحوه اتصال» خشونت سیاسی به مذهب ارائه داد؟ روش: مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به بررسی داده­های گردآوری ­شده از منابع کتابخانه­ای و اینترنتی می­پردازد و در قالب یک چارچوب تحلیلی ایدئولوژی­شناسانه سامان می­دهد؛ زیرا بر این فرض است که مکانیسم اتصال خشونت سیاسی به مذهب را می­بایست در «ایدئولوژیزه ­کردن مذهب» سراغ گرفت. یافته­ها: با تقلیل ­­یافتن مذهب به ایدئولوژی در اثر روش­شناسی ظاهرگرایانه سلفیسم جهادی، خشونت نه تنها به ­لحاظ نظری از «توجیه یا تجویز» مذهبی برخوردار می­شود، بلکه «نحوه اعمال» آن­ نیز در قالب فقه­التکفیر تصریح می­گردد. بدین منظور، مقاله حاضر پس از تحلیل خشونت سیاسی به منزله دلالت ایدئولوژی سلفیسم­ جهادی، سه مفهوم نکایه (تخریب)، توحش (ارعاب) و تمکین (استقرار) را متذکر می­شود. مفاهیمی که همچون «دستورالعمل­های فقهی» در جهت «استراتژی سیاسی» کسب، حفظ و گسترش سیادت به­ کار سلفی­های جهادی می­آیند.  نتیجه­گیری: این تحلیل ایدئولوژی­شناسانه، تبیینی از «سیاست خشونت» سلفیسم جهادی به ­مثابه آمیزه­ای از جهان­بینی سنتی (آموزه­های سلفی) و پدیدار مدرن (عقلانیت ابزاری معطوف به سلطه) به ­دست می­دهد. تجربه داعش، مصادیق مناسبی برای تبیین این فرض در اختیار می­نهد.

کلیدواژه ها

اسلام, ایدئولوژی, اسطوره, عقل ابزاری, فقه التکفیر, جهاد, داعش

اطلاعات بیشتر در مورد COI

COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.

کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.