محدودیت ها و راهکارهای زراعی افزایش کارائی مصرف آب گندم در اراضی دشت آزادگان در استان خوزستان

دشت آزادگان در استان خوزستان و در انتهائی ترین نقطه حوضه آبریز کرخه قرار دارد. گندم آبی اصلی­ترین محصولی است که در این منطقه کشت شده و به دلیل محدودیت­های آب و خاک، از جمله شوری و ماندابی اراضی، متوسط عملکرد آن از ۵/۱ تن در هکتار تجاوز نمی­کند. در این پژوهش ابتدا شناخت و آگاهی از خصوصیات عمومی مزارع و عوامل و منابع کاهنده کارائی مصرف آب گندم در اراضی دشت آزادگان در جنوب حوضه کرخه به عمل آمد و سپس براساس اطلاعاتی که به صورت کمی طی دو سال تحقیق برداشته شد، راهکارهای ترویجی کوتاه مدت و اقتصادی  برای بهبود کارایی مصرف آب مزارع گندم این منطقه بررسی و راه حل­هایی پیشنهاد گردید. نتایج نشان داد که کارایی مصرف آب گندم در این منطقه از ۱/۰ تا ۲/۱ کیلوگرم بر متر مکعب متغیر است. مجموعه­ای از عوامل نظیر شوری خاک، عمق سطح ایستابی، شوری آب زیرزمینی، تعداد آبیاری، مدیریت توزیع آب در مزارع وسیع و سایر مدیریت­های زراعی در این امر دخالت دارند. برای دستیابی به کارایی مصرف آب بالاتر توصیه می­شود تا اقدامات زیر در این مزارع به عمل آید: الف) روش آبیاری مرسوم به روش کرتی، به نحوی که کرت­ها به طور مجزا آبیاری شوند تغییر یابد، ب)کرت بندی ها متناسب با شیب مزرعه ایجاد گردد، ج) آب بندهای ثابت و کم هزینه برای کانال های آبگیر مزرعه ای احداث گردد و د) اقدامات لازم برای آموزش زارعین و نظارت بر مدیریت آنها به عمل آید و امکانات و تمهیدات لازم برای اجرا نمودن توصیه های به زراعی از پیش تدوین شده توسط مراکز تحقیقاتی منطقه فراهم گردد.

کلیدواژه ها:

شوری خاک ، عملکرد دانه ، کارائی مصرف آب ، کرخه ، گندم نان