صدیقه اسمعیل زاده - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم گیاهی، دانشگاه تربیت مدرس، گروه زیست شناسی
حسن زارع مایوان - دانشیار گروه زیست شناسی دانشگاه تربیت مدرس
فائزه قناتی - استادیار گروه زیست شناسی دانشگاه تربیت مدرس

میکوریزا از همزیستی بین ریشه گیاه و ریسه قارچ بوجود می ﭐید. همزیستی میکوریزا تحمل گیاه را در برابر عوامل ﺁسیب رسان به گیاه, مانند تنش خشکی و شوری افزایش می دهد, افزایش زیتوده را باعث می شود و در نتیجه در توسعه گیاهان در بیشتر اکوسیستم ها موثر می باشد. پارک ملی تندوره با مساحت ۷۳۴۳۵ هکتار در ناحیه خشک شمال خراسان واقع شده است. خصوصیات طبیعی و تفاوتهای اقلیمی بین نقاط پست و مرتفع اینپارک باعث تنوع در  پراکنش گیاهان  ﭐن شده است. از ﭐنجا که حدود ۳۰ درصد گیاهان  این پارک دارویی هستند, بررسی پراکنش میکوریزایی گیاهان  با هدف توسعه پایدار ضروری می باشد. در این تحقیق, نمونه های خاک و گیاه کامل در هفت ایستگاه در فصول بهار و پاییزو از ۳۲ پلات (m ۱۰*۱۰) جمع ﭐوری شد. نمونه های خاک وگیاه کامل ازمحدوده سایه انداز هر  گیاه و تا عمق ۳۰ سانتیمتری برداشته شد. پس از انتقال نمونه ها به ﭐزمایشگاه ریشه های نازک گیاهان  جداسازی و کدگذاری گردید. مقاطع طولی ریشه گیاهان  تهیه و پس از مراحل رنگبری _ رنگ  ﭐمیزی با لاکتوفنول کاتن بلوو تهیه لام مورد بررسی میکروسکوپی قرار گرفت. اسپورهای قارچهای میکوریزایی با استفاده از سانتریفوژ ساکاروزی ۶۰ درصد در دور ۹۰۰ به مدت ۲ دقیقه و صافی کردن بر روی کاغذ میلی پور مدرج  از ۱۰ گرم خاک جداسازی شد و تعداد اسپورهای هر گرم خاک برای هر ایستگاه محاسبه  شد. تعداد ۵۳ گونه گیاهی که ۲۸ گونه آن دارویی بودند شناسایی شد .۵۰ گونه از ۵۳ گونه گیاهی و ۲۶ گونه از ۲۸ گونه گیاه دارویی میکوریزایی بودند. میکوریزای وزیکولار آربوسکولار رایج ترین نوع میکوریزا بود. هفت گونه از جنس Glomus در ریزوسفر گیاهان دارویی شناسایی شدند که عبارتند از :  G.caledonium، G.clarum ،  G. constrictum ، G. deserticola, G. etunicatum،G. geosporum ، G. macrocarpum. بالاترین ضریب اهمیت و شاخص چیرگی در گونه  Juniperus excelsa  و کمترین آن در گونه Verbascum orientale محاسبه شد. فراوانی اسپورهای میکوریزایی با بافت خاک لومی همبستگی مثبت و با مقدار فسفر، کلسیم و منیزیم همبستگی منفی دارد. غلظتهای میانی پتاسیم و کم کلسیم تشکیل میکوریزا را تسریع می کند. نظر به اهمیت رخداد میکوریزای وزیکولار آربوسکولار در بیش از ۹۰ دصد گیاهان دارویی اهمیت آن در اکوسیستم های نیمه بیابانی و کوهستانی کاملا مشخص است.   بنابر این، در برنامه های توسعه زراعی گیاهان دارویی توجه به پدیده همزیستس میکوریزا ضروری است. 

میکوریزا, قارچ میکوریز وزیکولارارباسکولار, همزیستی, گیاهان دارویی, پارک ملی تندوره, تغذیه میکوریزایی