سیده زهرا بطحائی - دانشیار بیوشیمی، گروه بیوشیمی بالینی، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه تربیت مدرس
محبوبه اشرافی - کارشناسی ارشد بیوشیمی بالینی، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه تربیت مدرس
اعظم بوالحسنی - کارشناسی ارشد بیوشیمی بالینی، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه تربیت مدرس
بتول اعتمادی کیا - کارشناس، دانشکده علوم پزشکی، دانشگاه تربیت مدرس
علی اکبر موسوی موحدی - استاد، مرکز تحقیقات بیوشیمی- بیوفیزیک، دانشگاه تهران

زعفران خوراکی (Crocus Sativus L.) دارای خواص بیولوژیکی متفاوتی از جمله خاصیت ضدسرطانی است. در این تحقیق، علاوه بر تخلیص مواد موثر زعفران، دو سازوکار  عمده ملکولی در ارتباط با این خاصیت زعفران یعنی اثر بر DNA، هیستون و کمپلکس DNA –H۱ مورد بررسی قرار گرفت. کاروتنوئیدها (کروسین، کروستین و دی متیل کروستین) و آلدئیدهای منوترپن (پیکروکروسین و سافرانال) موجود در زعفران ایران به عنوان اجزاء اصلی، توسط روش های مختلفی جداسازی و خالص سازی شد. نتایج TLC و HPLC نشان داد که کروسین و پیکروکروسین موجود در زعفران ایران به ترتیب از ۴ و ۳ زیرنوع تشکیل شده است. بنابراین، جزء اصلی و عمده کروسین ها و پیکروکروسین ها تخلیص شد و میان کنش هیستون H۱ و DNA نه تنها با عصاره زعفران، بلکه با هریک از پنج جزء تخلیص شده از زعفران توسط روشهای مختلف مورد بررسی قرار گرفت. در بررسی میان کنش زعفران و اجزاء آن با DNA مشاهده شد که اتصال تمام این لیگاندها از طریق اتصال به شیار کوچک صورت می گیرد و منجر به القاء تغییرات ساختاری در  DNAمی شود. همچنین در بررسی اثر این لیگاندها بر ساختار هیستون H۱ مشاهده شد که این لیگاندها باعث فرونشانی نشر فلورسانس هیستون می شوند. با رسم نمودار اسکاچارد براساس فرونشانی نشر، مولفه های پیوندی n وK محاسبه گردید (n و K به ترتیب برابر ۵۴/۰ و۵-۱۰*۲ بدست آمد). طیف دورنگ نمایی دورانی (CD) نشان داد که این ترکیبهای در غلظت کم با DNA میان کنش دارند که موجب تغییر ساختار از B-DNA به C-DNA می شود، هر چند که در غلظت های بالاتر، تغییر ساختاری بیشتری القاء می گردد،  یعنی رج بندی بازها از بین می رود. همچنین نتایج حاصل از بررسی میان کنش DNA –H۱ در حضور و عدم حضور هر کدام از لیگاندهای فوق نشان داد که در حضور این اجزاء، میان کنش H۱ با DNA حدود ۵ تا ۲۲ درصد کاهش یافت که بیشترین میزان کاهش، مربوط به سافرانال بود.

کروسین, کروستین, دی متیل کروستین, پیکروکروسین, سافرانال, هیستون H۱, DNA و میان کنش