فاطمه سفیدکن - دانشیار موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
زهرا اکبری - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور
محمد حسن عصاره - دانشیار موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
غلامرضا بخشی خانیکی - عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور

در این تحقیق به منظور بررسی تاثیر روشهای مختلف استخراج بر مبزان و کیفیت ترکیبهای معطر گل محمدی، Rosadamascena Mill.، گلبرگهای جمع­آوری شده آن از مناطق مختلف از ایران (دو نمونه از باغ گیاه شناسی ملی ایران با منشا  کاشان و اسکو (آذربایجان شرقی)، یک نمونه از کاشان و یک نمونه از جاده چالوس)، تحت آزمایش قرار گرفت. چهار روش مختلف استخراج در این تحقیق شامل دو روش تقطیر (۱- تقطیر با آب ۲- تقطیر با آب و بخار آب) و دو روش استخراج با حلال آلی(۱- استخراج توسط هگزان ۲- استخراج توسط پترولیوم­اتر) بودند. ابتدا بازده اسانس حاصل از روشهای تقطیر و کانکریت و عصاره مطلق حاصل از روشها یا استخراج با حلال آلی محاسبه شد. سپس اجزای تشکیل دهنده نمونه­های حاصل، با استفاده از دستگاه گازکروماتوگرافی (GC) و گازکروماتوگراف متصل شده به طیف سنج جرمی (GC/ MS) مورد شناسایی کمی و کیفی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که برای سه نمونه گل محمدی (به جز نمونه اسکو) اختلاف معنی داری بین بازده اسانس ها و عصاره های مطلق وجود ندارد ولی برای کلیه نمونه ها، بازده کانکریت از بازده اسانس و عصاره مطلق بالاتر است (در سطح ۱%). در عصاره های مطلق، ترکیب عمده فنیل اتیل الکل است در حالیکه در اسانس های حاصل از روش های تقطیر این ترکیب دیده نمی شود. میزان سیترونلول و ژرانیول در اسانس برخی نمونه ها بالاتر از عصاره مطلق است در حالیکه برای برخی نمونه ها میزان این ترکیبها در اسانس و عصاره مطلق نزدیک به یکدیگر است. همچنین نتایج این تحقیق نشان داد که نه تنها از پترولیوم اتر برای تهیه کانکریت و عصاره مطلق می توان به جای هگزان استفاده کرد، بلکه در برخی موارد با استفاده از پترولیوم اتر کیفیت عصاره مطلق بهتر است.

Rosa damascena Mill, گل محمدی, اسانس, عصاره, کانکریت, روشهای استخراج