سعید دوازده امامی - استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی اصفهان
فاطمه سفیدکن - استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
محمد رضا جهانسوز - دانشیار، پردیس کشاورزی دانشگاه تهران، کرج
داریوش مظاهری - استاد، پردیس کشاورزی دانشگاه تهران، کرج

این تحقیق به منظور بررسی تاثیر شوری آب آبیاری بر عملکرد بیولوژیک، عملکرد بذر و کمیت و کیفیت اسانس بذر و اندام هوایی گیاه دارویی زنیان (Carum copticum L. C.B. Clarke) و بررسی امکان استحصال اسانس از اندام رویشی آزمایشی در سال ۱۳۸۶ در کرتهای کوچک مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان در قالب یک طرح کاملا تصادفی با سه تکرار و ۸ تیمار انجام شد. تیمارهای مورد بررسی شامل شوری آب آبیاری با مقادیر ۳/۰ (شاهد)، ۳، ۶، ۹، ۱۲، ۱۵، ۱۸ و ۲۱ دسی زیمنس بر متر بود. براساس نتایج بدست آمده از این تحقیق اثر شوری آب آبیاری بر درصد اسانس بذر و اندام هوایی معنی دار نبود، اما بر ارتفاع گیاه، عملکرد اسانس بذر، عملکرد اسانس اندام هوایی، عملکرد بذر و عملکرد بیولوژیک گیاه معنی دار بود. مقدار اسانس بذر از ۵/۳ تا ۱/۴ میلی لیتر و مقدار اسانس اندام هوایی از ۲۵/۰ تا ۳۵/۰ میلی لیتر تغییر کرد. بیشترین عملکرد اسانس بذر و عملکرد اندام هوایی به ترتیب معادل ۳/۸ و ۴/۲ در شوری ۳/۰ دسی زیمنس بر متر و کمترین آن ۵/۳ و ۵/۱ میلی لیتر در متر مربع در شوری ۲۱ دسی زیمنس بر متر بدست آمد. بالاترین عملکرد بذر و عملکرد بیولوژیکی در شوری ۳/۰ دسی زیمنس بر متر به ترتیب به میزان ۷/۲۰۲ و ۶/۱۳۶۷ گرم در متر مربع و کمترین میزان آن به ترتیب ۷/۹۶ و ۵/۷۳۹ گرم در متر مربع در شوری ۲۱ دسی زیمنس بر متر بود. نتایج حاصل از شناسایی ترکیبهای اسانس بذر زنیان نشان داد که مهمترین جزء در همه تیمارها ترکیب تیمول بود که ۵۳ تا ۲/۶۱ درصد اسانس را به خود اختصاص داد و دومین ترکیب گاما-ترپینن به میزان ۷/۲۰ تا ۲۵ درصد و ترکیب سوم پاراسیمن به میزان ۱/۱۳ تا ۶/۱۵ درصد بود. شناسایی ترکیبهای اسانس اندام هوایی نیز روند مشابهی را نشان داد.

زنیان (Carum copticum L. C.B. Clarke), شوری آب آبیاری, کمیت و کیفیت اسانس, تیمول