علیرضا یاوری - دانشجوی کارشناسی ارشد علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
وحیده ناظری - استادیار، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
فاطمه سفیدکن - استاد، بخش تحقیقات گیاهان دارویی و محصولات فرعی، موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور
محمداسماعیل حسنی - استادیار، گروه علوم باغبانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج

به منظور ارزیابی برخی از خصوصیات بوم شناختی، ریختی و همچنین تعیین سطح پلوئیدی و شناسایی ترکیب های اسانس آویشن کرک آلود (Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak) دو رویشگاه بستان آباد و یام در استان آذربایجان شرقی جهت انجام مطالعات مذکور انتخاب شدند. در این پژوهش در بهار سال ۱۳۸۷ در مرحله گلدهی، جهت ارزیابی ریختی از هر رویشگاه پنج نمونه کامل گیاهی و سرشاخه های گلدار جهت استخراج اسانس تهیه و به همراه بذر به منظور تعیین سطح پلوئیدی در فصل تولید بذر جمع آوری شد. اطلاعات مربوط به رویشگاه ها یادداشت برداری شد. خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت مورد مطالعه قرار گرفت و بازده و ترکیب های اسانس گونه مورد مطالعه توسط دستگاه کروماتوگرافی گازی (GC) و دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) اندازه گیری و تعیین شد. به منظور تعیین سطح پلوئیدی، در هر جمعیت حداقل ۱۰ یاخته متافازی نوک ریشه مورد مطالعه قرار گرفت و ضمن شمارش تعداد کروموزوم، سطح پلوئیدی آنها تعیین گردید. نتایج نشان داد که میانگین طول ساقه گلدار، طول و عرض برگ، تعداد گل در گل آذین و طول گل آذین در جمعیت یام بیشتر از جمعیت دیگر بود. از نظر سطح پلوئیدی، جمعیت بستان آباد هگزاپلوئید (۹۰=x۶=n۲) و جمعیت یام تتراپلوئید (۶۰=x۴=n۲) مشخص گردید. بازده اسانس رویشگاه بستان آباد و یام به ترتیب ۳/۱% و ۲/۲% بدست آمد. ترکیب غالب در اسانس هر دو رویشگاه تیمول می باشد که به ترتیب ۶/۵۷% و ۹/۴۴% در رویشگاه های بستان آباد و یام می باشد.

آویشن کرک آلود (Thymus pubescens Boiss. & Kotschy ex Celak), ویژگی های ریختی, سطح پلوئیدی, اسانس, تیمول