بررسی برخی ویژگی های اکولوژیک، مورفولوژیک و میزان اسانس گیاه نوروزک (Salvia leriifolia Benth.)

نوروزک با نام علمی Salvia leriifolia Benth. گیاه دارویی ارزشمندی از خانواده نعناع می باشد. به منظور بررسی تنوع موجود در نوروزک ۱۸۰ نمونه گیاهی متعلق به ۱۲ جمعیت از این گیاه از سه استان خراسان جنوبی، خراسان رضوی و سمنان جمع آوری شد. برای بررسی صفات ظاهری نمونه های جمع آوری شده، در فصل گلدهی و بذردهی از هر رویشگاه، ۱۵ نمونه گیاهی کامل انتخاب و ۳۳ صفت رویشی و زایشی با پنج تکرار برای هر صفت بررسی شد. به منظور استخراج اسانس، سرشاخه های گلدار گیاه در فصل گلدهی تهیه گردید. مقایسه میانگین داده های کمی با استفاده از نرم افزار SAS و براساس آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح احتمال ۵% (۰۵/۰ > p) انجام شد. گروه بندی صفات اندازه گیری شده با استفاده از نرم افزار SPSS به روش Ward انجام گردید. نتایج نشان داد که این گیاه در ارتفاع ۱۵۳۳-۱۰۰۰ متر از سطح دریا رویش داشته و با متوسط دمای سالیانه ۲۳-۱۵ درجه سانتی گراد و میزان بارش ۱۹۴-۸۰ میلی متر در سال می تواند به رشد مطلوب ادامه دهد. مهمترین صفات ریخت شناسی از قبیل ارتفاع گیاه، طول و عرض برگ به ترتیب در دامنه ۸/۳۵-۹/۱۸، ۲۹/۱۵-۵۹/۶ و ۷/۲۹-۲/۱۸ سانتی متر متغیر بود. بیشترین و کمترین مقدار اسانس با مقدار ۳۷/۱ و ۶۹/۰ درصد به ترتیب مربوط به جمعیت های نجم آباد و طبس سبزوار بود. نتایج حاصل از گروه بندی صفات نشان داد که جمعیت های مورد مطالعه براساس محل جمع آوری به سه گروه مجزا تقسیم شدند. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که دو جمعیت نجم آباد و بجستان به دلیل داشتن صفات مطلوب مورفولوژیکی و همچنین میزان اسانس فراوان، گیاهان مناسب برای کارهای اصلاحی و اهلی سازی این گونه می باشند و در ضمن حفاظت از این رویشگاه های مطلوب یکی از اولویت های مهم می باشد.

کلیدواژه ها:

نوروزک (Salvia leriifolia Benth.) ، تنوع ، صفات مورفولوژیکی ، ویژگی های اکولوژیکی