مهدی قنبری - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
محمدکاظم سوری - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
رضا امیدبیگی - استاد فقید، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران
حسین هداوندی میرزایی - کارشناس ارشد، بخش تحقیقات فیزیولوژی مولکولی، پژوهشکده بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، کرج

در این پژوهش ابتدا عمده رویشگاه های بومادران (Achillea millefolium L.) در استان آذربایجان شرقی شناسایی و در اواسط فصل رویش (سال۱۳۹۰) و زمان گلدهی برای ارزیابی ریختی و استخراج اسانس از هفت منطقه جلفا، زنوز، کندلج، باسمنج، پیربالا، بناب و شبستر پنج نمونه کامل گیاهی به همراه سرشاخه های گلدار جمع آوری شد. اطلاعات مربوط به رویشگاه های مختلف یادداشت برداری شده و خصوصیات رویشی و زایشی هر جمعیت به علاوه میزان اسانس گونه مورد مطالعه در هر رویشگاه مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده با استفاده از نرم افزار SAS تجزیه و تحلیل خوشه ای شد. سپس جمعیت های جمع آوری شده براساس تمامی خصوصیات کمی رویشی، زایشی و میزان اسانس گروه بندی شدند. به طوری که تمام جمعیت ها در ۴ گروه قرار گرفتند. جمعیت های جلفا، کندلج و پیربالا در یک گروه، بناب و باسمنج در گروه دیگر، جمعیت زنوز در گروه جداگانه و سرانجام جمعیت شبستر در گروهی مجزا قرار گرفت. پراکنش این گونه در مناطق مورد مطالعه از ارتفاع ۱۰۲۶ تا ۲۵۵۷ متر از سطح دریا و رویش در خاک های مختلف و مناطق شیب دار نشان دهنده سازگاری بالای این گونه با شرایط اقلیمی این استان است. در نهایت از بین جمعیت های جمع آوری شده، دو جمعیت باسمنج و جلفا بدلیل داشتن عملکرد نسبتا بالای اسانس به ترتیب ۴/۰ و ۴/۰ وزنی-حجمی و همچنین سازگاری بهتر با اقلیم منطقه، برای کاربرد در برنامه به نژادی در مناطق بررسی شده توصیه می شوند.

بومادران (Achillea millefolium L.), تنوع مورفولوژیکی, جمعیت, صفات ریختی, اسانس