بررسی تغییرات ترکیب شیمیایی اسانس Nepeta heliotropifolia در مراحل مختلف رشد

جنس نپتا در ایران دارای ۶۷ گونه گیاه علفی است که اغلب آنها انحصاری ایران هستند. یکی از این گونه های انحصاری و معطر Nepeta heliotropifolia است که در این تحقیق در سه مرحله مختلف رشد از نظر کمیت و کیفیت اسانس مورد بررسی قرار گرفته است. اندامهای هوایی گیاه در مرحله قبل از گلدهی (برگدهی کامل، اواسط اردیبهشت)، مرحله رویشی (تشکیل غنچه، اواخر اردیبهشت) و مرحله گلدهی کامل (اوایل خرداد) از استان همدان جمع آوری گردیده و پس از خشک شدن در سایه، به روش تقطیر با آب (hydro-distillation) مورد اسانس گیری قرار گرفت. جهت تعیین میزان بازده اسانسها بر حسب وزن گیاه خشک،درصد رطوبت هر نمونه محاسبه گردید. به این ترتیب بازده اسانس برای سه مرحله رویشی فوق  به ترتیب ۰.۷۵%، ۰.۶۳% و ۰.۴% بدست آمد. بنابراین میزان اسانس Nepeta heliotropifoliaدر طی دوره رشد از مرحله رویشی به مرحله گلدهی کامل کاهش می یابد. جهت شناسایی ترکیبهای تشکیل دهنده اسانسها، از آنها طیف های GC و GC/MS تهیه شد و بعد با مطالعه طیف های جرمی و محاسبه شاخصهای بازداری ترکیبهای، در مجموع ۳۶ ترکیب مختلف در اسانسها شناسایی شد. عمده ترین ترکیب موجود در اسانس در مرحله قبل از گلدهی لیمونن (۴۰.۱%) بوده که در مسیر رشد گیاه سیری نزولی داشته است. بتا- پینن دومین ترکیب عمده اسانس در مرحله قبل از گلدهی (۱۱.۱%) بوده که در زمان تشکیل غنچه به میزان دو برابر افزایش یافته و دوباره در زمان گلدهی کامل کاهش یافته است. سایر ترکیبهای اصلی اسانس سابینن، ۱و۸-سینئول، بتا- کاریوفیلن، (Z)-بتا- فارنزن، گاما- مورولن و بی سیکلو جرماکرن بوده اند که در طی دوران رشد میزان آنها تغییر کرده است.

کلیدواژه ها:

Nepeta heliotropifolia ، تغییرات اسانس ، لیمونن ، بتا- پینن ، بتا- کاریوفیلن