بررسی تطبیقی عشق و عقل در اشعار حافظ و آثار فارسی سهروردی

سال انتشار: 1400
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 226

فایل این مقاله در 13 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_DORRE-11-39_005

تاریخ نمایه سازی: 17 مهر 1400

چکیده مقاله:

یکی از مهمترین مضمون های مشترک قابل مقایسه در اشعار حافظ و آثار فارسی شیخ اشراق، مفهوم عشق و عقل است. همان اندازه که سهروردی در جایگاه حکیم در تک تک رساله های فارسی خود به عقل پرداخته، در سراسر دیوان خواجه شیراز نیز سخن از عشق است و هر دو در آثار خود نظری نیز به مفهوم مقابل آن داشته اند. اگر سهروردی حکیمی است که دل هم در گرو عقل دارد و هم عشق، حافظ نیز شاعری اندیشمند است که از مقوله عقل غافل نمانده، همواره در اشعارش به نقد آن پرداخته است. در مجموعه آثار فارسی سهروردی تنها یک رساله به عشق اختصاص دارد، ولی به جرات می توان گفت، وی حق مطلب را در مورد عشق ادا کرده، به مراحل و مراتب مختلف آن پرداخته و نقش و جایگاه عشق را در حکمت اشراقی به خوبی تبیین کرده است. پژوهش حاضر بیش از سایر رساله ها از رساله فی الحقیقه العشق بهره برده است؛ چرا که بیشتر با اشعار حافظ قابل مقایسه و تطبیق است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای انجام گرفته است. نتیجه این که از نظر شیخ اشراق عقل و عشق لازم و ملزوم یکدیگرند. عشق زاده عقل است و برای رسیدن به عقل کل که در نزدیک ترین فاصله با نورالانوار است، راهی به جز عشق وجود ندارد. از آن سو، حافظ به ندرت از عقل قدسی سخن می گوید و به جز ابیاتی چند، هر جا سخن از عقل می آورد، منظور او عقل جزئی است و در قیاس میان عقل و عشق آنچه برای او اصالت بیشتری دارد، عشق است. این دو متفکر، با وجود اختلاف نظرهایی، در بیان روش نائل شدن به حقیقت و در رجحان عشق بر عقل برای وصول به جمال و کمال مطلق با یکدیگر هم رای و هم عقیده هستند.

کلیدواژه ها:

نویسندگان

محمد جاوید صباغیان

استاد گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران

ریحانه واعظ شهرستانی

دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران.

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابراهیمی دینانی، غلامحسین (۱۳۸۰)، دفتر عقل و آیت عشق، تهران: ...
  • اسلامی، علی اصغر (۱۳۹۷)، «پیوست یا گسست عقل و عشق ...
  • پورنامداریان، تقی (۱۳۹۰)، عقل سرخ، شرح و تاویل داستان­های رمزی ...
  • جوادی زاویه، سیده فاطمه (۱۳۹۲)، «عقل و عشق از دیدگاه ...
  • حافظ، خواجه شمس­الدین محمد حافظ (۱۳۲۰)، دیوان، به اهتمام محمد ...
  • خرمشاهی، بهاء­الدین (۱۳۸۴)، ذهن و زبان حافظ، تهران: ناهید، چاپ ...
  • (۱۳۸۹)، حافظ­نامه، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ نوزدهم ...
  • رجائی بخارائی، احمدعلی، (۱۳۷۵)، فرهنگ اشعار حافظ، تهران: علمی، چاپ ...
  • رحیمی، کبری؛ رحیمی، سعدالله (۱۳۹۷)، «عقل و عشق در رساله ...
  • روزبه، محمدرضا، فلاحی­نسب، محمد (۱۳۹۲)، «تقابل عقل و عشق در ...
  • سهروردی، شهاب­الدین یحیی (۱۳۷۲)، مجموعه مصنفات، ج. ۳، تصحیح و ...
  • علی­جولا، الهام و آشوری، هنگامه (۱۳۹۱)، «بررسی تطبیقی مفهوم عرفانی ...
  • محمدنژاد، یوسف (۱۳۷۳)، «عقل و عشق در منظومه­های برجسته عرفانی ...
  • مرتضوی، منوچهر (۱۳۸۸)، مکتب حافظ، تهران: توس، چاپ پنجم ...
  • نصر، سید حسن، (۱۳۹۴)، سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام. ...
  • نمایش کامل مراجع