صمیم باباجانی
صادق علیجانی
مجید علیایی
آرش جوانمرد

یکی از مشکلات اصلی ارزیابی ژنتیکی چند متغیره در اصلاح نژاد طیور، هزینه محاسباتی زیاد آن است. در این راستا، تجزیه و تحلیل مولفه­های اصلی (PCA)، روش مناسب پیشنهادی برای کاهش تعداد صفاتی است که با هم همبسته هستند. هدف از پژوهش حاضر، تعیین موثرترین مولفه­های اصلی فنوتیپی برای صفات کیفیت داخلی تخم­مرغ و برخی صفات عملکردی مرغ های بومی آذربایجان بود. بدین منظور، از حدود ۱۵۰۰ قطعه مرغ بومی، صفاتی از قبیل: وزن بدن هنگام بلوغ جنسی (BWSM)، سن بلوغ جنسی (ASM)، حجم تخم مرغ (EV)، درصد زرده (YP)، عرض زرده (YWI)، وزن زرده (YW) شاخص زرده (YI)، ماده خشک زرده (YDM)، عمق زرده (YD)، pH زرده (YPH)، ضریب زرده (YC)، نسبت وزن زرده به وزن سفیده (RYA)، درصد آلبومین (AP)، واحد هاو (HU)، pH آلبومین (APH)، ارتفاع آلبومین (AH)، ماده خشک آلبومین (ADM) و وزن آلبومین (AW) اندازه گیری شد. سپس، برای برآورد آمار توصیفی، ضرایب همبستگی فنوتیپی پیرسون و مولفه­های اصلی از نرم­افزار SAS استفاده شد. نتایج این تحقیق نشان داد که دامنه تغییرات ضریب همبستگی فنوتیپی از صفر تا ۹۸/۰ متغیر بوده و همچنین، ضریب همبستگی بین صفات HU و AH، YP و RYA، YW و YC، YP و YWI، YP و YW، YP و YDM، YP و YC، YWI و YW، YWI و YDM، YWI و RYA، YW و RYA، YI و YD، YDM و YC، YDM و RYA، YC و RYA، AP و AW، ADM و AW بیشتر از ۶/۰ برآورد گردید. نتایج تجزیه و تحلیل مولفه­های اصلی (PCA) نشان داد که هشت مولفه اول ۲۱/۹۰ درصد از کل تنوع صفات کیفیت داخلی تخم­مرغ را تبیین می­کنند. اعمال روش PCA بر روی صفات کیفیت داخلی تخم مرغ، وزن بدن و سن مرغ در هنگام بلوغ جنسی، نشان می­دهد که متغیرهای YW، YDM، YC، YP،  RYA، YWI، AP، AH، AW و HU تاثیر زیادی بر واریانس فنوتیپی مجموع صفات مورد بررسی دارند. بنابراین، این روش می تواند در تجزیه و تحلیل های صفات مرتبط با کیفیت داخلی تخم مرغ و عملکرد مرغ های بومی استفاده شود و از این طریق کمک شایانی برای کاهش هزینه های محاسباتی و سرعت ارزیابی ژنتیکی متغیرهای چند صفتی گردد.

Eigenvalue, Internal egg quality, Multiple-traits, Pearson correlation, Principal components, مولفه های اصلی, همبستگی پیرسون, ویژه مقدار, چند متغیره, کیفیت داخلی تخم مرغ