الیاس خواجوی - دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران
محمود عرب خدری - پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
محمدحسین مهدیان - پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری
صمد شادفر - پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

  فرسایش خاک یکی از معضلات کشور است و آگاهی از مقادیر فرسایش در شرایط مختلف، می تواند به شناخت بهتر وضعیت و برنامه ریزی در امر حفاظت خاک کمک کند. با توجه به اهمیت شناخت وضعیت فرسایش خاک، در این پژوهش، بالغ بر ۸۴۰ رقم اندازه گیری شده به روش سزیم ۱۳۷ و پلات های آزمایشی در ۳۱ سایت پژوهشی در سطح کشور جمع آوری و به تفکیک کاربری، اقلیم و شیب مورد بررسی قرار گرفت. وجود تفاوت چند صد برابری ارقام فرسایش حاصل از سزیم ۱۳۷ نسبت به تلفات خاک اندازه گیری شده در انتهای پلات ها، مانع از تلفیق این دو نوع داده می­شود. مقایسه ارقام فرسایش و تلفات خاک در کاربری های مختلف نشان داد اراضی جنگلی کمترین مقدار را دارا بوده و پس از آن، به ترتیب اراضی مرتعی و دیم زارها جای دارند. به دلیل اختلاف چند ده برابری تلفات خاک مراتع موجود در اراضی مارنی نسبت به مراتع دیگر، این داده ها با بیشترین مقدار در دسته ای جداگانه قرار گرفتند. میزان پوشش، شخم و حساسیت زمین به فرسایش از عوامل این اختلاف می باشد. مقایسه دو دسته داده های اندازه گیری شده در اقلیم های مختلف، به غیر از موارد استثنایی، حاکی از انطباق بیشترین مقادیر اندازه گیری شده به اقلیم مدیترانه ای می باشد. کمتر بودن تلفات خاک اقلیم های مرطوب تر به اثر پوشش گیاهی و اقلیم های خشک تر به کمبود بارش مربوط است. همچنین، به غیر از موارد استثنایی، بیشترین مقادیر فرسایش و تلفات خاک در شیب های ۱۲-۵/۱ درصد اندازه گیری شده و با افزایش شیب، فرسایش کاهش می یابد. کاهش نرخ فرسایش در شیب های تندتر به احتمال زیاد ناشی از افزایش پوشش سنگریزه سطحی است.

Abandoned Dry Farming, Sedimentation Rate, Soil Erosion Rate, Grazing Exclusion Rangeland, Median, دیمزار رها شده, نرخ رسوب گذاری, نرخ فرسایش خاک, مرتع قرق, میانه