نرگس بهرامی - دانشجوی دکتری روانشناسی تربیتی، دانشکده روانشناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
سید علی حسینی المدنی - استادیار، گروه روانشناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
سعید متولی - استادیار، گروه روانشناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
فاطمه خویینی - استادیار، واحد شهریار، دانشگاه آزاد اسلامی، شهریار، ایران

     زمینه: حل مسئله مهارتی ارزشمند است که ارتقای آن با استفاده از برنامه آموزش خلاقانه حل مسئله (تریز) می تواند پیامدهای مثبت تحصیلی و غیر تحصیلی برای دانش آموزان به همراه داشته باشد و آنها را برای رویارویی با چالش ها و مسئله های مختلف آماده سازد.      هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش خلاقانه حل مسئله به روش تریز در ارتقای مهارت های حل مسئله با تاکید بر نقش واسطه ای تفکر انتقادی و احساس تعلق به مدرسه بود.      روش: طرح پژوهش نیمه آزمایشی با پیش آزمون - پس آزمون و گروه گواه به همراه دوره پیگیری بود که در آن۳۰  دانش آموز به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند و به صورت کاملا تصادفی در گروه گواه و آزمایشی گماشته شدند. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی دانشآموزان دختر پایه ششم ابتدایی منطقه ۵ شهر تهران در سال تحصیلی ۹۹-۱۳۹۸ است. گروه ها در سه مرحله پیش آزمون، پس آزمون و پیگیری به پرسش­نامه­های مهارت های حل مسئله کسیدی و لانگ (۲۰۰۶)، تفکر انتقادی ریتکس (۲۰۰۳) و احساس تعلق به مدرسه بری، بتی و وات (۲۰۰۴) پاسخ دادند. برای تحلیل داده ها از الگوی چند نشانگر چند پاسخ در قالب حداقل مربعات جزئی استفاده شد.      یافته ها: نتایج نشان داد که آموزش تریز می تواند به شکل مستقیم تفکر انتقادی و احساس تعلق به مدرسه را و به شکل غیرمستقیم مهارت های حل مسئله را ارتقاء دهد. در مجموع در مدل آزمایشی و مدل پیگیری کلیه ضرایب مسیر معنادار تشخیص داده شدند و مدل مفهومی پژوهش در مرحله پس آزمون توانست ۵۱ درصد از واریانس احساس تعلق به مدرسه، ۴۱ درصد از واریانس تفکر انتقادی و ۵۶ درصد از وایانس مهارت های حل مسئله را تبیین کند.      نتیجه­­ گیری: نتایج پژوهش بیانگر اهمیت و تاثیر آموزش تریز در یک محیط تحصیلی بوده که به آموزگاران کمک می کند با استفاده از روش های آن زمینه را برای ارتقای مهارت های حل مسئله،  تفکر انتقادی و احساس تعلق به مدرسه دانش آموزان فراهم سازند. 

حل مسئله, تفکر انتقادی, تعلق به مدرسه, تریز