مهراب صادق نیا - استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم
محمدعلی ربانی - دانشجوی دکتری تاریخ تشیع، دانشگاه ادیان و مذاهب قم

سوگواری دینی یا همان عزاداری و برگزاری آیین های سوگ برای بزرگان دین و به ویژه سوگواری های درپیوند با محرم از مهم ترین عناصر شکل دهنده هویت شیعی است. این موضوع چنان مهم است که شمار فراوانی از مطالعات شیعه پژوهان غربی تنها به سبب مواجهه آنان با این آیین ها بوده است. شکوه روزافزن آیین های عاشورایی نشان می دهد که این سنت داغ دیدگی باید از کارکردهای عمیق اجتماعی برخوردار باشد؛ چه اینکه اگر غیر از این بود، این مراسم ها نباید تا این اندازه از عمق و پویایی برخوردار می شد. این مقاله در تحلیلی کارکردی، افزایش روحیه انقلابی گری و اعتراض، بردباری در برابر مشکلات، تخلیه رنج، افزایش انسجام اجتماعی، برقراری پیوندهای میان نسلی، افزایش کنترل اجتماعی، رویت پذیری و بازنمایی هنرهای شیعی را از جمله مهم ترین کارکردهای آیین های عزاداری در ایران پس از انقلاب نشان می دهد. البته از کژکارکردها یا کارکردهای منفی که حاصل مواجهه فرهنگی معاصر با این رخداد تاریخی است، نیز می توان به ایجاد گروه های دینی و تهدید پیوندهای کلان اجتماعی، تقویت معارضه میان شیعیان و غیرشعیان، دین داری و اخلاق فصلی اشاره کرد.

تحلیل کارکردی, سوگواری دینی, عزاداری های محرم, کارکردهای اجتماعی