شیوا زندی - دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه بیماری شناسی گیاهی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
رقیه همتی - دانشیار، گروه گیاه پزشکی، دانشگاه زنجان، ایران
سعید رضایی - استادیار، گروه بیماری شناسی گیاهی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
مرتضی موحدی فاضل - دانشیار، گروه گیاه پزشکی، دانشگاه زنجان، ایران

اثر بازدارندگی اسانس چهار گیاه دارویی شامل آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.)، نعنا فلفلی (Mentha piperita L.)، رازیانه (Foeniculum vulgare Miller.) و اکالیپتوس (Eucalyptus camadulensis Dehnh.) علیه دو عامل اصلی بیماری پوسیدگی ریشه و طوقه لوبیا (Fusarium solaniو Rhizoctonia solani) در استان زنجان بررسی شد. برای این منظور شاخص ضدقارچی (AI) اسانس های مذکور علیه قارچ های بیماری زا در چهار غلظت ppm۱۰۰، ۲۰۰، ۳۰۰ و ۴۰۰ و پنج تکرار برای هر تیمار به روش "ظرف پتری معکوس" بررسی شد. براساس نتایج، اسانس آویشن شیرازی در هر چهار غلظت علیه هر دو بیمارگر و اسانس نعنا فلفلی در چهار غلظت علیه R. solani و در غلظت ppm۴۰۰ F. solani بیشترین اثر بازدارندگی (بازدارندگی کامل، AI=۱۰۰%) را در سطح معنی داری ۵% داشتند. برای بررسی اثرات سینرژیستی بین اسانس آویشن شیرازی و نعنا فلفلی، شش نسبت اختلاط از این دو اسانس ارزیابی شدند. نتایج این بخش نشان دهنده وجود اثر سینرژیستی بین دو اسانس علیه قارچ F. solani بود. برای بررسی اثر اسانس ها و مخلوط آنها بر کنترل بیماری در شرایط گلخانه، خاک گلدان ها با هر دو بیمارگر به طور همزمان آلوده شده و بعد بذرهای لوبیا قرمز رقم ناز پس از تیمار با غلظت های مختلف اسانس های آویشن شیرازی و نعنا فلفلی و مخلوط آنها در این گلدان ها کشت شدند. غلظت ها شامل ppm۲۰۰، ۴۰۰، ۶۰۰، ۸۰۰،۱۰۰۰، ۱۵۰۰، ۲۰۰۰، ۲۵۰۰، ۳۰۰۰ و ۳۵۰۰ بوده و چهار تکرار برای هر تیمار بکار رفت. تیمار بذرها با اسانس ها موجب کاهش معنی دار بیماری در گلخانه شد. موثرترین نسبت های تلفیقی بر کنترل بیماری شامل دو نسبت ۴۰:۶۰ آویشن به نعنا فلفلی و نسبت ۲۰:۸۰ آویشن به نعنا فلفلی بود. موثرترین تیمار در آزمون گلخانه ای که بیماری را به طور قابل توجهی کنترل کرد، تیمار ۴۰:۶۰ آویشن به نعنا فلفلی در غلظت ppm۱۵۰۰ بود (P=۰.۰۵).

اسانس گیاهی, پوسیدگی قارچی ریشه و طوقه, حبوبات, کنترل بیولوژیک