الهام هرمزی نژاد - دانش آموخته کارشناسی ارشد گیاهان دارویی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
مریم ذوالفقاری - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
محمد محمودی سورستانی - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران
نعیمه عنایتی ضمیر - دانشیار، گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

به منظور بررسی تاثیر باکتری های محرک رشد و کود شیمیایی بر رشد، عملکرد، گلدهی و برخی ویژگی های بیوشیمیایی گیاه دارویی همیشه بهار (Calendula officinalis L.) آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ۵ تیمار و ۴ تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال ۹۵-۱۳۹۴ انجام شد. تیمارهای مورد بررسی در این آزمایش شامل باکتری های انتروباکترکلوزه R۱۳، انتروباکترکلوزه R۳۳، گونه ای از سودوموناس، کود شیمیایی کامل و شاهد (بدون کود و باکتری) بود. نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین تعداد گل در مترمربع، تعداد برگ، تعداد انشعابات شاخه های اصلی و فرعی، قطر نهنج، قطر کاپیتول گل و قطر دمگل در تیمار انتروباکترکلوزه R۱۳ و بیشترین وزن تر و خشک کاپیتول گل در تیمار انتروباکترکلوزه R۳۳ بدست آمد. همچنین بیشترین درصد فسفر و نیتروژن برگ، کلروفیل و کاروتنوئید برگ در کرت های مایه زنی شده با انتروباکترکلوزه R۱۳ اندازه گیری شد. بیشترین میزان فنل کل در تیمارهای انتروباکتر مشاهده شد و تیمار شاهد کمترین میزان فنل کل را نشان داد. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که در بیشتر شاخص های مورد بررسی تیمار انتروباکترکلوزه R۳۳ اثری مشابه با انتروباکترکلوزه R۱۳ داشته و تفاوت معنی داری بین آنها وجود نداشت. با توجه به نتایج مثبت و افزایشی باکتری ها بر شاخص های مورد بررسی گیاه دارویی همیشه بهار، می توان گفت باکتری های بکار رفته در این تحقیق می توانند به عنوان یک جایگزین مناسب  برای کود شیمیایی ضمن کاهش مصرف کودهای شیمیایی، تضمین کننده تولید گیاهان دارویی عاری از مواد شیمیایی باشند.

همیشه بهار (Calendula officinalis L.), کود شیمیایی, انتروباکترکلوزه, سودوموناس, شاخص های رشد