طراحی شاخص پایداری آب زیرزمینی کشاورزی و ارزیابی محدودههای مطالعات آب زیرزمینی استان فارس بر مبنای آن

در حالی که در دنیای کنونی، میزان برداشت از منابع آب زیرزمینی، بیش از میزان تغذیه ی آن است و در این شرایط، بخش کشاورزی در ایران نیز مصرفکنندهی بیش از ۹۲ درصد منابع آب تجدیدپذیر می باشد، به اعتقاد کارشناسان، مساله کمبود و فقر کیفیت آب برای مصرف انسان، یکی از چالش های عمده ی زیست محیطی است که در قرن ۲۱، بشر با آن روبرو خواهد شد. ایران به لحاظ ویژگی های فیزیوگرافی، هیدرولوژیکی، هیدروژئولوژیکی و زمین شناختی، به ۶۰۹ محدوده ی مطالعات آب زیرزمینی تقسیم بندی شده که هر کدام واحد هیدرولوژیک تقریبا مستقلی از یکدیگرند؛ هر محدوده ی مطالعات آب زیرزمینی نیز در برگیرنده ی یک یا چند دشت بوده و فعالیت های کشاورزی در آن صورت می گیرد. تقسیم بندی کشور از لحاظ آب زیرزمینی به محدوده های مطالعاتی، نگاه به مساله ی آب را علاوه بر رویکرد کلان و مقیاس ملی یا رویکرد خرد و مقیاس محلی، به یک رویکرد میانی و مقیاس منطقه ای، قابل واکاوی می نماید. هدف کلی این پژوهش، طراحی شاخص پایداری آب زیرزمینی کشاورزی (Agricultural Groundwater Sustainability Index, AGWSI) و ارزیابی وضعیت پایداری در محدوده های مطالعاتی نمونه استان فارس میباشد که در دو گام انجام گردید. در گام اول، بر مبنای ابعاد نوین پایداری سقزو (Seghezzo, ۲۰۰۹) به عنوان چارچوب نظری، به روش کیفی و با استفاده از تکنیک دلفای فازی (Fuzzy Delphi) و از طریق پرسشنامه الکترونیک (E-Questionnaire)، اقدام به طراحی شاخص پایداری آب زیرزمینی کشاورزی (AGWSI) مبتنی بر چهار معیار تناسب علمی، قابلیت اندازهگیری، سادگی و صرفه اقتصادی و با یک رویکرد فنی شد. در گام دوم، بر مبنای شاخص آسیب پذیری آب زیرزمینی کشاورزی (AGWVI) صالحی و همکاران (۱۳۹۵) دو محدوده ی کران های بالا و پایین آسیب پذیری (محدوده های مطالعاتی فراشبند و صادق آباد) و ۹ محدوده ی مطالعاتی حد واسط این دو محدوده، به روش نمونه گیری سیستماتیک، به عنوان نمونه پژوهش انتخاب و توسط شاخص پایداری آب زیرزمینی کشاورزی (AGWSI) ارزیابی شدند و نتایج نشان داد در همه ی نمونه های پژوهش بجز نمونه صادق آباد، آب زیرزمینی کشاورزی پایدار نیست و در محدوده ی فراشبند، وضعیت ناپایداری نسبت به محدوده های دیگر بالاتر بود. 

کلیدواژه ها:

آب زیرزمینی ، شاخص آسیب پذیری آب زیرزمینی کشاورزی ، شاخص پایداری آب زیرزمینی کشاورزی ، استان فارس