صبا مروتی - دانشجوی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی کشاورزی، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران
علیرضا زبرجدی - استادیار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کاورزی دانشگاه رازی کرمانشاه-استادیار گروه پژوهشی بیوتکنولوژی مقاومت به خشکی دانشگاه
صحبت بهرامی نژاد - دانشیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.
عبداله نجفی - گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده علوم و مهندسی کشاورزی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران،

هدف: زوفا (Hyssopus officinalis)، از مهم ترین گیاهان دارویی و ادویه ای متعلق به تیره نعناعیان و غنی از اسانس های روغنی است که برای اهداف دارویی، بهداشتی و خوراکی مورد استفاده قرار می گیرد. با استفاده از روش کشت بافت از جمله تولید کالوس و باززایی این گیاه دارویی مهم می توان راندمان تولید متابولیت های ثانویه موثر آن را از نظر کمی و کیفی ارتقاء بخشید. مطالعه حاضر در محیط کشت پایه MS، به منظور تعیین مناسب ترین غلظت تنظیم کننده های رشد اکسینی و سیتوکینینی برای بدست آوردن بیشترین بازده در القاء و تولید کالوس و همچنین باززایی گیاهچه های درون شیشه ای از ریز نمونه های برگ و هیپوکوتیل در گیاه زوفا انجام گرفت. مواد و روش ها: آزمایش کالوس دهی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی (CRD) با سه تکرار اجرا گردید. در این آزمایش از سطوح مختلف تنظیم کننده رشد گیاهی (صفر، ۵/۰، ۱ و ۲ میلی گرم در لیتر NAA) و دو نوع ریز نمونه برگ و هیپوکوتیل استفاده گردید. صفات مختلف از جمله سرعت رشد نسبی، وزن خشک و تر، قطر، رنگ و ساختار فیزیکی و درصد القای کالوس اندازه گیری و بررسی شد. آزمایش باززایی مستقیم و غیر مستقیم نیز به صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی با سه تکرار صورت گرفت. از سطوح مختلف تنظیم کننده رشد (۱ و ۲ میلی گرم در لیتر NAA) و (۲ و ۴ میلی گرم در لیتر BAP) استفاده شد و صفت درصد باززایی اندازه گیری شد. نتایج: بهترین درصد القای کالوس (۱۰۰%) در محیط MS همراه با ۲ میلی گرم در لیتر NAA و در ریز نمونه هیپوکوتیل بدست آمد. بیشترین درصد باززایی مستقیم (۷۳%) و غیر مستقیم (۸۰%) در محیط MS و ترکیب هورمونی ۲ میلی گرم در لیتر NAA و ۴ میلی گرم در لیتر BAP در ریز نمونه هیپوکوتیل و کالوس حاصل از هیپوکوتیل مشاهده گردید. نتیجه گیری: این آزمایش مشخص نمود که ریزنمونه هیپوکتیل مناسب جهت کالوس زایی و باززایی در زوفا می باشد.

کالوس, زوفا, تنظیم کننده رشد گیاهی, محیط کشت MS