مقایسه اثربخشی آموزش ذهن آگاهی و تعدیل سوگیری توجه در کاهش اضطراب اجتماعی دانش آموزان دختر

زمینه و هدف: اضطراب اجتماعی یکی از رایج­ ترین اختلالات دوره اواخر کودکی و نوجوانی است که با نارسایی در عملکرد روزمره و کاهش قابل ­توجه در کیفیت زندگی همراه است. با توجه به اینکه نوجوانی دوره حساس در شکل­ گیری شخصیت است، یافتن درمان موثری برای اختلال اضطراب اجتماعی که از شدت و عمق نشانه ­های آن بکاهد، از اهمیت ویژه ­ای برخوردار است. هدف از این پژوهش مقایسه اثربخشی آموزش کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن ­آگاهی و تعدیل سوگیری توجه در کاهش اضطراب اجتماعی است. روش: روش پژوهش از نوع نیمه ­آزمایشی با طرح پیش ­آزمون – پس ­آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش را تمامی دانش­آموزان دختر ۱۳ تا ۱۵ ساله شهر آستانه­ اشرفیه در سال تحصیلی ۹۷-۱۳۹۶ تشکیل می­ دادند که ابتدا از بین مدارس این منطقه با استفاده از روش نمونه­ گیری در دسترس، دو مدرسه انتخاب شدند و سپس از میان دانش­ آموزان این مدارس، ۴۵ نفر از دانش­ آموزانی که نمره اضطراب اجتماعی بالایی داشتند، انتخاب، و در سه گروه مساوی (دو گروه آزمایش و یک گروه گواه) جایدهی شدند. برای یک گروه آزمایش، آموزش کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن ­آگاهی در ۸ جلسه ۶۰ دقیقه ­ای، و برای گروه آزمایش دوم، آموزش تعدیل سوگیری توجه در ۴ جلسه ۳۰ دقیقه­ ای اجرا شد. افراد گروه گواه میز مداخله­ ای دریافت نکردند. برای جمع ­آوری داده ­ها از مقیاس اضطراب اجتماعی کودک و نوجوان لیبوویتز (ماسیا- وارنر، استورچ، پینکاس، کلاین، هیمبرگ و لیبوویتز، ۲۰۰۳) استفاده و برای تحلیل داده­ های به دست آمده از روش تحلیل کوواریانس تک ­متغیری یک راهه استفاده شد. یافته ­ها: نتایج نشان دادند که آموزش کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن ­آگاهی و آموزش تعدیل سوگیری توجه بر کاهش اضطراب اجتماعی دانش ­آموزان دختر موثر است (۰/۰۵>P، ۲۶/۳۲=F). همچنین بر اساس نتایج حاصل از آزمون تعقیبی، آموزش کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن ­آگاهی (۴۹/۹۵MD=) موثرتر از آموزش تعدیل سوگیری توجه (۶۳/۰۲MD=) در کاهش اضطراب اجتماعی دانش ­آموزان دختر است (۰/۰۵>P). نتیجه­ گیری: نتایج نشان داد که هر دو روش به کار گرفته شده در این مطالعه از کارایی لازم برای کاهش اضطراب اجتماعی برخوردارند، اما آموزش کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن­ آگاهی به دلیل اجرای گروهی و همچنین انجام مستمر تکالیف خانگی، نسبت به روش تعدیل سوگیری توجه، موثرتر بوده است.

کلیدواژه ها:

Mindfulness training ، attention bias modification ، social anxiety ، آموزش ذهن آگاهی ، تعدیل سوگیری توجه ، اضطراب اجتماعی