تکتم فتحی - دانشجوی دکترا، گروه باغبانی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران
محمد جواد ثقه الاسلامی - دانشیار، مرکز تحقیقات کشاورزی، گیاهان دارویی و علوم دامی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران
رضا یاری - استادیار، گروه باغبانی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران
فاطمه نخعی - استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی، گیاهان دارویی و علوم دامی، واحد بیرجند، دانشگاه آزاد اسلامی، بیرجند، ایران

شناسه دیجیتال (DOR):۹۸.۱۰۰۰/۱۷۳۵-۰۹۰۵.۱۳۹۹.۳۶.۵۹۰.۱۰۲.۴.۱۵۷۶.۱۵۸۷ به منظور مقایسه برخی ویژگی های اکومورفولوژیکی، فنولوژیکی و فیتوشیمیایی پنیرک (Malva sylvestris L.) در دو منطقه فردوس و طبس، از هر منطقه سه رویشگاه طی سال ۱۳۹۷ به صورت تصادفی انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفت. آنالیز خاک رویشگاه ها حکایت از رشد گیاه پنیرک در خاک هایی با بافت لوم شنی در این دو منطقه داشت. از سوی دیگر خاک رویشگاه های مورد مطالعه در این دو منطقه از نوع قلیایی و با شوری پایین بود. میزان آهک خاک زیادتر از خاک های زراعی بود. نتایج مطالعات فنولوژیکی نیز نشان داد در منطقه فردوس این گیاه در اوایل فروردین رویش یافته و در خرداد ماه گل می دهد. سپس دانه ها از اواخر مهر ماه شروع به رسیدن نموده و اواخر آبان ریزش می کنند. در منطقه طبس شروع رویش گیاه از نیمه دوم اسفند ماه آغاز شده، در اردیبهشت ماه گل می دهد و گلدهی آن تا اوایل پاییز ادامه می یابد. دانه ها از نیمه دوم مرداد شروع به رسیدن نموده و اوایل آبان ریزش می کنند. دوره رکود فعالیت های گیاه در فردوس و طبس به ترتیب با خشکی محیط و شروع فصل سرما همزمان است. آزمایش های فیتوشیمیایی عصاره برگ، گل، دانه و ساقه پنیرک در دو منطقه وجود مواد آلکالوئید، تانن، فلاونوئید، امودول یا امودین، ساپونین، کربوهیدرات، نشاسته، استرول و استروئید، انتوسیانوزید و کومارین ها را در هریک از اندام های گیاه به صورت کم تا زیاد نشان داد. ترکیب انتراسنوزید در هیچ یک از سه عصاره اتانولی، آبی و اتری مشاهده نشد. همچنین وجود چهار نوع اسید فنولیک توسط کروماتوگرافی لایه نازک (TLC) در دانه، ساقه، گل و برگ گیاه در هر دو منطقه مورد بررسی تشخیص داده شد. اندازه گیری میزان آنتوسیانین برگ نیز نشان داد با افزایش ارتفاع رویشگاه، میزان آنتوسیانین کاهش یافت.

پنیرک (Malva sylvestris L.), اکومورفولوژی, فنولوژی, فیتوشیمی