حبیبه نوری داشلی برون - دانشجوی کارشناسی ارشد گیاهان دارویی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
سارا خراسانی نژاد - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
سیدجواد موسوی زاده - استادیار، گروه علوم باغبانی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران
محمدحسین میرجلیلی - دانشیار، گروه مهندسی کشاورزی، پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

شناسه دیجیتال (DOR):۹۸.۱۰۰۰/۱۷۳۵-۰۹۰۵.۱۳۹۹.۳۶.۵۷۲.۱۰۲.۴.۱۵۷۵.۱۰۱ اسطوخودوس (Lavandula stricta Delile) یکی از گونه های بومی ایران می باشد که در مناطق جنوبی ایران رشد می کند. القاء پلی پلوئیدی با استفاده از مواد شیمیایی جهش زا مانند کلشی سین، به عنوان یکی از روش های اصلاح گیاهان دارویی است که قابلیت زیادی برای استفاده از این فرایندهای تکاملی طبیعی برای بهبود محصول هدفمند وجود دارد. برای بررسی امکان سنجی القای پلی پلوئیدی در گیاه دارویی اسطوخودوس افراشته، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با دو تیمار کلشی سین در پنج غلظت (۰، ۰.۰۵، ۰.۱، ۰.۲، ۰.۴ درصد) به صورت ژل روی مریستم انتهایی گیاه و چهار زمان (۸، ۱۶، ۲۴ و ۴۸ ساعت) با سه تکرار و ۲۰ واحد آزمایشی، در شرایط گلخانه ای اجرا شد. برای مشاهده تاثیر کلشی سین بر خصوصیات مورفولوژیک و بیوشیمیایی در زمان گلدهی، طول اندام هوایی، تعداد برگ اصلی، تعداد برگ فرعی، تعداد میانگره ساقه اصلی، تعداد ساقه فرعی، طول سنبله، تعداد سنبله ها، تعداد گل در خوشه، وزن تر و خشک اندام هوایی، وزن تر و خشک ریشه، طول ریشه، سطح برگ، طول میانگره، محتوای فنل کل، میزان فلاونوئید کل، فعالیت آنتی اکسیدانی، میزان قند کل و کیفیت کلروفیل اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تیمارهای مورد بررسی روی تمامی صفات بجز تعداد برگ اصلی و تعداد میانگره ساقه اصلی و طول ریشه اختلاف معنی دار داشت. به طوری که نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد با افزایش غلظت و مدت زمان اعمال کلشی سین، ارتفاع، طول میانگره، تعداد گل و میزان قند کل کاهش و طول سنبله خوشه اصلی و محتوای فنل کل افزایش یافت. بررسی های فیلوسایتومتری نشان داد که میانگین اندازه ژنوم ۰.۷۳ پیکوگرم در گیاهان تحت تیمار کلشی سین با غلظت ۰.۴% در مدت زمان ۴۸ ساعت بدست آمد، در حالی که میانگین اندازه ژنوم در تیمار شاهد ۰.۵۵ پیکوگرم بود. بقیه گیاهان تیمارشده در زمان و غلظت های متفاوت میانگین اندازه ژنوم ۰.۵۷ را نشان داد. به طور کلی از نتایج این آزمایش برآورد می شود که اسطوخودوس افراشته برای القای پلی پلوئیدی به کلشی سین پاسخ مثبت نشان داده است و چشم انداز روشنی در اصلاح این گیاه با افزایش سطح پلوئیدی آن به این روش وجود دارد.

سطح برگ, فلاونوئید کل, فیلوسایتومتری, فنل کل, طول سنبله