ارزیابی قابلیت مراتع کوهستانی درمیان خراسان جنوبی برای بهره برداری از گیاهان دارویی بر مبنای شاخص های اکولوژیکی و تکیه بر دانش بومی بهره برداران

شناسه دیجیتال (DOR):۹۸.۱۰۰۰/۱۷۳۵-۰۹۰۵.۱۴۰۰.۳۷.۳۰.۱۰۵.۱.۱۵۷۵.۱۶۰۶ بهره برداری از گیاهان دارویی بر مبنای اصول اکولوژیک، یکی از جنبه های استفاده های چندمنظوره از مراتع است. از این رو، قابلیت مراتع کوهستانی درمیان در شرق کشور، برای بهره برداری از گیاهان دارویی، مورد ارزیابی قرار گرفت. برای این منظور، علاوه بر شاخص های اکولوژیکی، شاخص های اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی مرتبط با دانش بومی نیز مدنظر قرار گرفت. در این ارتباط، آماربرداری از پوشش گیاهی، در داخل ۶۰ پلات دو متر مربعی که به فواصل ۲۰ متر از یکدیگر در امتداد ترانسکت های۲۰۰ متری مستقر شده بودند، انجام شد و سهم گونه های دارویی در ترکیب گیاهی محاسبه گردید. محدودیت ها و پتانسیل های منطقه نیز برای بهره برداری از گیاهان دارویی، از دیدگاه بهره برداران و کارشناسان، با طراحی مجموعه سوالات، در قالب طیف لیکرت ارزیابی شد. از تلفیق نقشه ها در محیط GIS و بر مبنای رویکرد عامل محدودکننده فائو، نقشه نهایی شایستگی برای بهره برداری از گیاهان دارویی بر اساس درجات شایستگی خوب، متوسط، کم و غیرشایسته تهیه گردید. نتایج نشان داد که ۵۰.۱۱%(۶۳۶۷.۸۳ هکتار) و ۴۹.۸۹% (۶۳۴۱.۴۴ هکتار) از مراتع، به ترتیب دارای شایستگی متوسط و کم برای بهره برداری بودند. درصد پوشش تاجی، بیشترین سهم محدود کنندگی شایستگی تیپ های گیاهی را داشت که در این شرایط، جهت حفاظت خاک و بهبود وضعیت مرتع، برداشت گیاهان دارویی، کمتر توصیه می شود. خرید تضمینی گیاهان دارویی از بهره برداران و ارائه آموزش های لازم به آنها در مورد جنبه های مختلف این حرفه، نیز منجر به افزایش قابلیت این نوع بهره برداری در مراتع خواهد شد. بر همین اساس، در طراحی دستورالعمل تعیین شایستگی مراتع برای بهره برداری از گیاهان دارویی، باید به آنها توجه بیشتری شود.

کلیدواژه ها:

استفاده چندمنظوره ، شایستگی مرتع ، بهره برداری از مراتع ، سیستم اطلاعات جغرافیایی