تحلیل اقتصادی و اجتماعی آثار عملیات آبخیزداری بر آبخیزنشینان (مطالعه موردی: حوزه آبخیز حسن ابدال- استان زنجان)

    عملیات آبخیزداری نقش مهمی در مدیریت خاک و منابع آب دارند. از سوی دیگر پیچیدگی های تکنیکی و مسائل اجتماعی پروژه های آبخیزداری، ارزیابی آن را مشکل کرده است. روش های کیفی و کمی اقتصادی و اجتماعی ارزیابی، دارای نقاط ضعف و قدرت هستند. ترکیب آن ها تا حدودی می تواند در حل مشکلات ارزیابی پروژه ها موثر واقع شود. این تحقیق به منظور ارزیابی اثرات اقتصادی- اجتماعی عملیات آبخیزداری و کسب نظرات بهره برداران نسبت به آن در حوزه حسن ابدال در استان زنجان انجام شده است. این پژوهش از نوع توصیفی-تحلیلی بوده است. جامعه آماری تحقیق حاضر را سرپرستان خانوارهای روستایی ساکن حوزه آبخیز حسن ابدال تشکیل دادند (۲۰۵=N) که از این تعداد ۱۶۲ نفر با استفاده از جدول مورگان به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. برای جمع آوری اطلاعات میدانی، از پرسشنامه استفاده شد. از آزمون کای اسکوئر در محیط SPSS ۲۰ و تحلیل اقتصادی نسبت سود به هزینه و ارزش خالص فعلی استفاده شد. از مهم ترین اثرات طرح می توان به کاهش تمایل به مهاجرت، کنترل سیل، افزایش حجم آب زیرزمینی، تبدیل دیم زارهای کم­بازده به مرتع دست کاشت، افزایش محصولات زراعی و باغی، کاهش هزینه های آن اشاره کرد. اجرای طرح های آبخیزداری در این منطقه نتوانسته است بر روی سرمایه های اجتماعی روستا از قبیل افزایش مشارکت و اعتماد، افزایش سطح آگاهی و مهارت های مردم، افزایش درآمد، افزایش فرصت شغلی، افزایش پوشش گیاهی موثر باشد. عمر مفید این طرح بر اساس نظریه کارشناسان حدود ۲۵ سال برآورد شده که با نرخ تنزیل ۱۶ درصد و تحلیل هزینه فایده از داده های به­دست آمده در طی دوره، بزرگتر از یک بوده است. رقم ۰۶۲/۱ ارزش فعلی خالص، توجیه­ پذیربودن طرح را از نظر اقتصادی نشان می دهد.  

کلیدواژه ها:

Basin ، Cost benefit ratio ، Net present value ، Socioeconomic evaluation ، Watershed practices ، نسبت هزینه به فایده ، ارزش خالص فعلی ، حوزه آبخیز ، طرح های آبخیزداری ، ارزیابی اقتصادی- اجتماعی