علی عابدی رنانی - استادیار گرو علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.
فائز دین پرست - استادیار گروه علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

موضوع این مقاله تحلیل مفهوم آزادی به عنوان یکی از مسائل بنیادین اندیشه سیاسی در فلسفه کانت است. با توجه به گونه­شناسی آیزایا برلین در مورد برداشت­های مختلف منفی و مثبت از آزادی در تاریخ فلسفه، در این مقاله موضع کانت در باب آزادی در قالب دو برداشت فوق بررسی می­شود. در دیدگاه کانت، عمل اخلاقی عملی با انگیزه صرفا اخلاقی و احترام به قانون اخلاقی، بدون همراهی تمایلات انسانی است. نوعی تقابل بین تمایلات و انگیزه اخلاقی در نظریه اخلاقی کانت دیده می­شود. آزادی در دیدگاه کانت به معنای کنارگذاشتن تمایلات و عمل به وظیفه اخلاقی است. تمایلات درونی در دیدگاه کانت به مثابه مانع درونی عمل اخلاقی و آزادی هستند که باید رفع یا حداقل کنترل شوند. مفهوم آزادی جایگاهی محوری در نظریه اخلاقی کانت دارد، به گونه­ای که آزادی محصول تبعیت از وظایف اخلاقی است، و این مفهوم ایجابی، برخلاف ادعای برلین، با توجه به ظرفیت­هایی چون فردگرایی و ضابطه­مند بودن کاربست آن در قالب اوامر قطعی به استبداد منجر نمی­شود.

آزادی, کانت, برلین, لیبرالیسم, اقتدارگرایی